محمد زارع پور

تعیّن مبانی معرفتی یک اندیشمند در ظروف گوناگونی صورت می پذیرد. ساختار اندیشه سیاسی یکی از آن ظروف است. استواری جهان دانی و جهان بانی یک اندیشمند بر چارچوب ها و بنیان های معرفتی او به اندازه ای است که برخی از اندیشمندانْ تاریخ نظام ها و اندیشه های سیاسی را تاریخ شناسایی نظام های معرفتی می دانند. جایگاه و حدود و ثغور عقل برهانی در میان منابع و ابزارهای معرفت دست مایه انشعابات گوناگون در کلام و فلسفه سیاسی گردیده است. نظر به اینکه آیت الله جوادی آملی یکی از اندیشمندان و متفکران بنام اصولی جهان اسلام است، سؤال اصلی در پژوهش نظری حاضر، این است که اقتضائات شناختی عقل برهانی جوادی چگونه در نظریه سیاسی ایشان تعیّن یافته است ؟ فرضیه این نوشتار آن است که همزادپنداری عقل برهانی و دین در اندیشه سیاسی آیت الله جوادی آملی موجب همروی عقل و وحی در پاسخ به نیازهای سیاسی اجتماعی روز با تأکید بر نقش مکمّل منبع وحیانی گردیده است. نوشتار با روش «مطالعه اسنادی و کتاب خانه ای» و «تحلیل محتوا» سعی در اثبات مدعای خود نموده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است سیاست جوادی یک سیاست برهان بنیاد است که دستاوردهای قطعی عقل تجربی، قوّه متخیّله و عقل تجریدی در حوزه سیاست را جزو احکام دین قلمداد کرده و کاستی های ذاتی آن را با سیاست وحیانی برطرف می سازد.

حکمرانی خوب  ازجمله نظریاتی است که به سرعت کانون توجه کشورهای پیشرفته و درحال توسعه جهان قرار گرفته است (تاریخچه)، موضوعی که انطباق آن با اندیشه سیاسی اندیشمندان شیعی بررسی نشده است (پیشینه)؛ بنابراین، شاخص های حکمرانی خوب در اندیشه آیت الله جوادی آملی نیز، مبهم باقی مانده است (مسئله). ازاین رو، با این پرسش که شاخص های حکمرانی خوب در اندیشه سیاسی جوادی آملی چیست؟ (سؤال) مواجهیم. به اعتقاد نویسندگان، اندیشه سیاسی آیت الله جوادی آملی از ظرفیت دینی-شیعی پرداختن به نظریات روز سیاسی، برخوردار است (فرضیه). این پژوهش به شیوه توصیف- تحلیل (روش) درصدد دستیابی به شاخص های حکمرانی خوب دینی (بومی)  از نگاه آیت الله جوادی آملی است (هدف). امکان بومی سازی  شاخص های حکمرانی خوب براساس آموزه های دینی بر پایه آرای سیاسی آیت الله جوادی آملی و ترمیم مدل غربی آن، از نتایج مقاله پیش روست؛ به بیان دیگر، با اعتقاد به اینکه نظریات ایشان از موضعی درون دینی و ذیل گفتمان ولایت فقیه مطرح می شود، نشان می دهد که مؤلفه های  حکمرانی خوب به زبانی متفاوت و در قالب واژگان اسلامی همچون مشورت، امربه معروف، نهی ازمنکر و... در اندیشه سیاسی ایشان نمود بارزی دارد (یافته).