احمد صابری نهرفروزانی

بیان مسئله: رودخانه زاینده رود به عنوان اصلی ترین و مهم ترین عامل اکولوژیک دشت اصفهان، عامل اصلی تداوم سکونت و تنظیم کننده اکوسیستم منطقه، طی چند سال اخیر به دلایل مختلف از جمله تغییرات آب و هوایی، خشکسالی، نگاه سنتی در سدسازی، افزایش جمعیت، اصرار بر الگو های کشاورزی سنتی، صنایع آب بر، برداشت های بی رویه و خارج از برنامه، تفکیک مدیریت یکپارچه و تصمیمات غیرکارشناسانه و غیرقانونی، با کم آبی و بحران خشکی مواجه شده است. این موضوع سبب قطع متناوب جریان آب رودخانه در شهر اصفهان، و به تبع آن نقصان هایی در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و گردشگری شهر شده است.هداف پژوهش: در همین راستا پژوهش حاضر با خاستگاه نظری دیسیپلین منظر و اتخاذ نگاه سیستمی به پدیده طبیعی؛ مهم ترین مسئله پیرامون بحران رودخانه زاینده رود در اصفهان را در تفکیک مؤلفه های سازنده کلیت آن در نتیجه فقدان نگاه سیستمی و کل نگر درتحلیل و مدیریت آن می داند. از این رو به عنوان راهبرد اصلی در مواجهه با این موضوع؛ نگاه کل نگر به رودخانه به مثابه یک سیستم یکپارچه، فهم پیوسته مسائل اکولوژیک و تحلیل تأثیر جامعه بر ادراک از یک رودخانه شهری را مطلوب خود قرار داده است.روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش تحقیق مطالعه موردی با تکیه بر منابع کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و اسناد تصویری و انطباق نظریه «فهم و تحلیل رودخانه شهری به مثابه سیستم یکپارچه اجتماعی-اکولوژیک»، به فهم زیرسیستم ها، کشف روابط درونی، شرایط، فشارها و جریان های آن در انطباق با وضعیت رودخانه زاینده رود می پردازد.نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش نشان می دهد عدم تناسب میان فشارها و جریان های درونی میان زیرسیستم های اکولوژیک و اجتماعی در این ساختار، این مجموعه را از تعادل خارج و ویژگی تطبیق پذیری و خودسازمان دهی آن را با اختلال مواجه کرده است. موضوعی که می بایست با بازیابی روابط نادیده گرفته شده میان مؤلفه های اجتماعی اصلی (ارزش ها، مردم و حکومت) و روابط از بین رفته میان شرایط و فرآیندهای اکوسیستم و نقش زیرساخت های اجتماعی در تصمیمات کلان، مورد توجه قرار گیرد و با اجرای برنامه ای چندسطحی، زمان مند و راهبردی این تعادل به سیستم بازگردد.

حمام و فرآیند استحمام فراتر از یک مکان و به تبع آن فعالیتی مرتبط با بهداشت فردی و عمومی، در شکل سنتی خود در جامعه ایرانی یک فعالیت جمعی بوده که رفته رفته و در اثر ورود ذهنیت انسان به یک فضای جمعی معمارانه در طول زمان مشمول قاعده عینی-ذهنی شده است. همچنین در اثر ارتباط اجتماعی، باورهای مذهبی، نفوذ جامعه طبقاتی و سنت های فرهنگی به پدیده ای فراتر از فعالیتی جمعی، عملی شخصی یا مربوط به گروه اجتماعی خاص بدل شده است و ضمن احاطه بر همه این گروه ها به دلیل سپری شدن بخش قابل توجهی از زمان مردم جامعه سنتی در این کالبد و ریشه یافتن این بنا در ارسن های شهری، محلات، کوی ها و برزن ها در بازه ای طولانی از تاریخ زیست انسان، وجهی ناخودآگاه، ممزوج با عرف و باورهای مذهبی به خود گرفته و به بیانی دیگر به شکل یک آیین اجتماعی درآمده است. در این مجال سعی بر آن بوده است که از طریق ریشه یابی رفتار اجتماعی حمام و وقایع مرتبط با آن از خلال بررسی منابع کتابخانه ای شامل مطالعه متون تاریخی و ادبی و بررسی میدانی نقوش و آثار به جامانده از حمام های ایرانی با محوریت مطالعه نگاره های حمام «گنجعلی خان» کرمان به عنوان یکی از کامل ترین حمام های واقع در ارسن های شهری ایران، صحت این ادعا که حمام فراتر از یک عمل بهداشتی یا فردی، یک آیین اجتماعی در جامعه سنتی ایران بوده است، راستی آزمایی شود.