فاطمه همایونی مقدم

این مقاله کوششی است برای"بررسی نقش شبکه های اجتماعی در مدیریت بحران" که سعی شده با بررسی برخی از تعاریف و دیدگاهها در حوزه بحران با آن بیشتر آشنا شویم و در مراحل بعد با بررسی مراحل بحران و نقش شبکه های اجتماعی در این مراحل و ارائه مثال ها به موضوع پرداخته شود. باید گفت مرحله بحرانی، نقطه عطف و حادثه سرنوشت ساز است و درباره مدیریت بحران باید گفت: سبک انفعالی در مدیریت است که به جای تأکید بر برنامه ریزی و تدوین راهبردهای بلند مدت، به حل و فصل مشکلات آنی و کوتاه مدت (هنگام بروز) توجه زیادی می کند. اهداف مدیریت بحران را می توان از تعاریف بحران و مدیریت آن استخراج کرد؛ به طور کلی جلوگیری از وقوع بحران (پیشگیری)، کنترل بحران، کاهش خسارات و تلفات، تامین ارزش ها و منافع اساسی در اوضاع بحرانی، بازگرداندن امور به اوضاع پیش از بحران و غیره از جمله اهداف عمومی مدیریت بحران است. یقینا اهداف بحران، تابعی از راهبردهای بحران است؛ به عبارت دیگر، با تاثیر پذیری از راهبرد بحران، برخی مواقع ممکن است برای مدیریت بح ران، ب حرانی دیگر ایجاد شود. از ای ن رو بحران زایی یا بحران زدایی، کوچ ک نمایی یا ب زرگ نمایی، سکوت و بی اعتنایی به بحران یا برجسته سازی آن و غیره متاثر از نوع راهبرد اتخاذ شده در بحران، می توانند از جمله اهداف مدیریت بحران باشند. انتظار می رود رسانه ها و به خصوص رسانه های نوین در دوران بحران تأثیرات گسترده ای بر مخاطبان و جامعه داشته باشند. که در این میان شبکه های اجتماعی می توانند در وضعیت بحرانی نقش مهمی در ایجاد ثبات، صلح و آرامش داشته باشند. شبکه های اجتماعی میتوانند نقش بسیار پررنگی در وضعیت پیش از بحران داشته و در مواقعی از به وجود آمدن بحران جلوگیری کنند. آن هم به دلیل نقش تأثیر گذاری که در سالهای اخیر پیدا کرده اند.

این مقاله کوششی است برای"بررسی نقش شبکه های اجتماعی در مدیریت بحران. بدیهیست مرحله بحرانی، نقطه عطف حادثه و سرنوشت ساز است و درباره مدیریت بحران باید گفت: سبک انفعالی در مدیریت است که به جای تأکید بر برنامه ریزی و تدوین راهبردهای بلند مدت، به حل و فصل مشکلات آنی و کوتاه مدت (هنگام بروز) توجه زیادی می کند.اهداف مدیریت بحران را می توان از تعاریف بحران و مدیریت آن استخراج کرد؛ به طور کلی جلوگیری از وقوع بحران (پیشگیری)، کنترل بحران، کاهش خسارات و تلفات، تامین ارزش ها و منافع اساسی در اوضاع بحرانی، بازگرداندن امور به اوضاع پیش از بحران و غیره از جمله اهداف عمومی مدیریت بحران است. یقینا اهداف بحران، تابعی از راهبردهای بحران است؛ به عبارت دیگر، با تاثیر پذیری از راهبرد بحران، برخی مواقع ممکن است برای مدیریت بح ران، ب حرانی دیگر ایجاد شود. از ای ن رو بحران زایی یا بحران زدایی، کوچ ک نمایی یا ب زرگ نمایی، سکوت و بی اعتنایی به بحران یا برجسته سازی آن و غیره متاثر از نوع راهبرد اتخاذ شده در بحران، می توانند از جمله اهداف مدیریت بحران باشند.انتظار می رود رسانه ها و به خصوص رسانه های نوین در دوران بحران تأثیرات گسترده ای بر مخاطبان و جامعه داشته باشند. که در این میان شبکه های اجتماعی می توانند در وضعیت بحرانی نقش مهمی در ایجاد ثبات، صلح و آرامش داشته باشند. شبکه های اجتماعی میتوانند نقش بسیار پررنگی در وضعیت پیش از بحران داشته و در مواقعی از به وجود آمدن بحران جلوگیری کنند. آن هم به دلیل نقش تأثیر گذاری که در سالهای اخیر پیدا کرده اند.

امروزه مسائل زیست محیطی، یکی از مشکلات جدی جوامع است و انسان ها با آگاهی، در حفاظت از آن مؤثر هستند. تلویزیون به عنوان رسانه ای جذاب، در افزایش آگاهی اثربخش است. در پژوهش حاضر، رابطه تماشای تلویزیون و افزایش سواد زیست محیطی براساس سه بعد دانش، نگرش و رفتار بررسی می شود. این پژوهش، ازلحاظ ماهیت، کاربردی و ازلحاظ روش، پیمایش است؛ همچنین جامعه آماری آن، شهروندان تهرانی بوده است. حجم نمونه با فرمول کوکران ۳۸۴ نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انجام شد. برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته به کار گرفته و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار 22 SPSS  استفاده شد. اعتبار پرسشنامه، به شیوه صوری و پایایی پرسشنامه با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» بررسی و در سطوح دانش، نگرش و رفتار به ترتیب برابر با 91/0، 84/0 و 78/0 تعیین شد. برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته ها حاکی از آن است که 62 درصد پاسخگویان، آگاهی خود را از تلویزیون کسب می کنند. مقدار ضریب همبستگی در بعد دانش 648/0، نگرش 679/0، رفتار 599/0 و سواد زیست محیطی ۶۹۴/۰ بود که وجود رابطه معناداری تأیید شد. این بدان معناست که تماشای تلویزیون با کسب دانش، نگرش و رفتار، رابطه معناداری دارد. درمجموع تماشای تلویزیون، تقویت سواد زیست محیطی را تبیین می کند. برای حصول نتیجه بهتر، پیش بینی می شود که در رسانه ملی برای تقویت دانش، نگرش و رفتار زیست محیطی سیاست گذاری های لازم صورت گیرد.

آگاهی بخشی زیست محیطی، ازجمله موضوعات موردتوجه محققان در سال های اخیر بوده است. در کشور ایران، با وجود شاخص های زیست محیطی نامناسب، افزایش آگاهی مردم و تقویت حس طبیعت دوستی می تواند در کاهش آسیب ها مؤثر باشد. یکی از این منابع آگاهی بخش، رسانه ها هستند و در این میان، تلویزیون می تواند نقشی مؤثر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش، بررسی تأثیر برنامه های تلویزیون بر افزایش آگاهی زیست محیطی شهروندان تهرانی است. این پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن را شهروندان 18 سال به بالای مناطق 22گانه شهر تهران تشکیل می دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انجام شده و از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. پایایی پرسشنامه با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» بررسی و برابر 83/0 تعیین شد. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری همبستگی، T، لون و کروسکال والیس استفاده شد. براساس یافته ها، 5/61 درصد پاسخگویان، از تلویزیون، درخصوص محیط زیست کسب آگاهی می کنند و بیشترین شمار مخاطبان، مربوط به مخاطبان شبکه سه با 6/82 درصد است. همچنین در بررسی رابطه تماشای برنامه های تلویزیون و کسب آگاهی در ابعاد اطلاع رسانی و دانش زیست محیطی، مقدار ضریب همبستگی به ترتیب 382/0 و 374/0 بود که وجود رابطه معنادار تأیید شد. در مجموع، هر دو بُعد، تأثیر رسانه بر افزایش آگاهی را تبیین می کند، اما برای اثربخشی بیشتر، این انتظار وجود دارد که در رسانه ملی- به ویژه حوزه سیما- با رویکرد تقویت دانش زیست محیطی، برای تولید برنامه با موضوع محیط زیست در شبکه های پرمخاطب، سیاستگذاری های لازم صورت گیرد.