مهدی ذکی

زمینه و هدف: توجه سازمان به مسئولیت های اجتماعی خود نمایانگر رویکرد اخلاقی آن و در نظر داشتن منافع و مصالح اجتماعی است. در میان الگوهای مختلفی که وظایف و اقدامات سازمان ها در این زمینه را معرفی کرده اند، پژوهش حاضر به واکاوی مؤلفه های تشکیل دهنده مسئولیت اجتماعی از دیدگاه آیات و روایات پرداخته است و بر این اساس دلالت های آن را برای دانشگاه های جامعه اسلامی معرفی کرده است. روش: اینپژوهش کاربردی، کیفی، استقرایی و تفسیری است. برای انجام آن در مرحله نخست، با استفاده از روش تحلیل مضمون آیات و روایات مرتبط تحلیل شدند و مضامین تشکیل دهنده مسئولیت اجتماعی شناسایی و تلفیق شدند. اطمینان از اعتمادپذیری این یافته ها با تأیید ده نفر از خبرگان دانشگاهی و مباحث مدیریت اسلامی انجام شد که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. ارائه دلالت های مرتبط برای دانشگاه های جامعه اسلامی نیز با استفاده از رویکرد برایشی انجام شده است. یافته ها: مسئولیت اجتماعی از دیدگاه آیات و روایات در قالب شش مضمون اصلی ارائه شده است: مسئولیت قانونی، مدنی اجتماعی، زیست محیطی، اقتصادی، فرهنگی آموزشی و سیاسی. دلالت های مرتبط با هر یک از این شش مضمون برای دانشگاه های جامعه اسلامی نیز به تفصیل ارائه شده است. نتیجه گیری: شناخت ماهیت مسئولیت اجتماعی سازمان از دیدگاه آیات و روایات، گامی مهم در راستای حرکت به سوی عملکرد اخلاق مدارانه و دینی سازمان ها  در جامعه اسلامی به شمار می رود. دلالت های ارائه شده در این زمینه نیز می توانند زمینه را برای عملیاتی سازی این مقوله مهم در دانشگاه های اسلامی فراهم سازد.

هدف از پژوهش حاضر، تبیین ابعاد بازاریابی داخلی ازمنظر اسلام و سنجش رابطه آن با قصد بازدید مجدد گردشگران اماکن مذهبی است. برای انجام این پژوهش در مرحله اول از روش پژوهش داده بنیاد و بررسی اسناد و مدارک استفاده شد. بدین منظور، با استفاده از روش پژوهش داده بنیاد، داده های لازم از منابع اسلامی جمع آوری و سپس مؤلفه ها معین شد و ازطریق بررسی همکار، مورد تأیید قرار گرفت. مرحله  دوم پژوهش حاضر برحسب نوع تحقیق، کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری داده ها نیز توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه  گردشگران و زائران حضرت عبدالعظیم حسنی در شهر ری با تعداد 384 نفر پاسخ دهنده برای سنجش قصد بازدید مجدد بودند که باتوجه به جدول مورگان به عنوان نمونه آماری به صورت تصادفی انتخاب شدند. همچنین 112 نفر از کارکنان وابسته به مجموعه، جهت سنجش بازاریابی داخلی به صورت تصادفی و برمبنای روش ثرندایک انتخاب شده اند. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش پایایی گویه ها، پایایی ترکیبی هریک از سازه ها و میانگین واریانس استخراج شده و روایی پرسشنامه ازطریق روایی همگرا و روایی واگرا تأیید شد. همچنین برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار PLS-SEM استفاده شده است. ازمنظر آیات و روایات، ابعاد بازاریابی داخلی، شامل تأمین امنیت کارکنان، آموزش های متنوع و گسترده، پاداش های سخاوتمندانه، تسهیم اطلاعات، توانمندسازی کارکنان و کاهش تبعیض بین کارکنان می باشد. باتوجه به پژوهش حاضر، مدیران سازمان های گردشگری درراستای ارتقای سطح کمّی و کیفی مشتریان خویش در یک کشور اسلامی باید ابعاد بازاریابی داخلی طراحی شده را جهت بهبود خدمت رسانی به بازدیدکنندگان مدنظر قرار دهند.