کامیار عبدخدا

شهرهای مرزی ایران در دهه های اخیر به دلیل رونق تجارت غیررسمی و افزایش میزان گردشگران تغییرات زیادی را داشته اند که بر پایداری این گونه شهرها تأثیر بسیار زیادی گذاشته است. در شهر بانه بیشتر اشتغال غیررسمی تنها در محدوده کوچکی از شهر رخ می دهد تمرکز فعالیت ها که اغلب کالاها را با کیفیت مناسب و با قیمت بسیار پایین در اختیار مشتریان قرار می دهد باعث شده سالانه میلیون ها نفر به این شهر هشتادهزارنفری جهت خریدوفروش روانه شوند. در این پژوهش تلاش می گردد اثرات اشتغال غیررسمی بر پایداری اجتماعی شهر بانه و خصوصاً محدوده تمرکز این فعالیت ها مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی بوده و روش گرداوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی، مصاحبه و توزیع پرسشنامه می باشد. در تحلیل آماری از روش مقایسه میانگین ها در دو محدوده مورد مطالعه از آزمون من ویتنی و آزمون T-test استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که در پایداری اجتماعی اختلاف معنی داری در محدوده مرکزی و محدوده پیرامونی وجود دارد (0.043)Sig= و با توجه به آن که میانگین محدوده پیرامونی 3.226 و محدوده مرکزی 2.691 می باشد، بنابراین نتایج تحقیق نشان می دهد که به دلیل تمرکز اشتغال غیررسمی، در محدوده مرکزی به نسبت محدوده پیرامونی ناپایداری اجتماعی شدیدتر می باشد. با توجه به نتایج تحقیق راهکارهایی جهت کاهش اثرات منفی تجارت غیررسمی بر شهر بانه و محدوده تمرکز فعالیت ها ارائه شد که از مهم ترین آن می توان به جلوگیری از قاچاق کالا، سرمایه گذاری در سایر پتانسیل های شهر، ایجاد اشتغال و تدوین قوانین جهت جلوگیری از ساخت مجتمع های تجاری و تمرکز فعالیت ها در مرکز شهر بانه اشاره کرد.

مبادلات تجاری و مرزی شهر بانه تا پایان دهه شصت در مقیاس محدود انجام می شد اما در اولین سال های دهه هفتاد و با ایجاد بازارچه مرزی سیرانبند مبادلات تجاری  در این شهر رونق یافت. با افزایش ورود کالاهای قاچاق و  ورود سالانه میلیون ها مسافر به این شهر ،زمینه برای ایجاد مشاغل غیررسمی  مانند دست فروشی، اجاره سویت و... فراهم شد. اگرچه رونق تجارت در شهر بانه  اثرات مثبت همچون ایجاد  اشتغال ، افزایش توان اقتصادی و  ..  داشته است  با وجود این تمرکز شدید فعالیت های غیر رسمی در محدوده کوچکی از شهر بانه سبب ایجاد مشکلات فراونی از جمله ازدحام جمعیت ، آلودگی صوتی و هوا ،ترافیک وکاهش کیفیت زیستی در محدوده مرکزی  شده است  بنابراین به نظر می رسد انجام پژوهش های در جهت کاهش مشکلات ناشی از تمرکز فعالیت های غیر رسمی در محدوده مرکزی شهر بانه به عنوان محدوده ای که بیشترین تاثیر را از این فعالیت ها می پذیرد  ضروری می نماید.هدف از این پژوهش بررسی  عوامل موثر بر تمرکز اشتغال غیر رسمی در شهرهای مرزی بانه و  ارائه راهکارهای جهت کاهش اثرات منفی آن می باشد. در پژوهش حاضر با توجه به ابعاد گسترده مسأله ی تحقیق، از ابزارها و روش های متنوعی از قبیل  مصاحبه های میدانی با اهالی، فروشندگان و کارشناسان و تحلیل ثانویه استفاده شد.در این پژوهش  ابتدا با استفاده از شاخص های مستخرج از مبانی نظری تحقیق، محدوده تمرکز تجارت غیر رسمی در شهر بانه تعیین و تدقیق گردیده و تاثیرات تمرکز تجارت غیر رسمی بر این محدوده مورد بررسی قرار می گیرد .نتایج تحقیق نشان می دهد نزدیکی به مرز و وجود تعلقات اجتماعی با آنسوی مرز ، کمبود فرصت های شغلی در منطقه و  قاچاق کالا از عوامل اصلی تمرکز اشتغال غیر رسمی  در این شهر می باشد. در نتیجه افزایش اشتغال غیر رسمی  سبب تغییرات کاربری از مسکونی به تجاری و رشد قارچ گونه مجتمع های تجاری  ،توسعه افقی و عمودی شهر ، افزایش مشاغل کاذب و ازدحام و ترافیک در شهر شده است. جهت کاهش مشکلات ناشی از تمرکز اشتغال غیر رسمی در شهر بانه  می توان به مدیریت  صحیح بازارچه ، تسریع در توسعه زیر ساخت ها، کاهش تمرکز مجتمع های تجاری و خدمات در هسته مرکزی و تهیه طرح ساماندهی ترافیک هسته مرکزی اشاره نمود.