جمال رزی

پژوهش حاضر که با روش اقدام پژوهی (مدل پنج مرحله ای ساسمن و اورد) صورت پذیرفته است، به دنبال شناسایی راهبردهای ارتقای سطح مهارت های خواندن در بین کودکان عشایری می باشد. در این راستا، ابتدا یک چارچوب عمل سه مرحله ای و دوساله طراحی و ارزیابی شد. حلقه های اقدام پژوهی شامل 2 کتابخانه عمومی،4 مدرسه ابتدایی و 37 خانواده واقع در روستاهای عشایری شهرستان پیرانشهر بود. بعد از مرحله اقدام، جهت ارزیابی و مشخص نمودن یادگیری در طی زمان در نظر گرفته شده، از 4 مدرسه روستایی و عشایری به صورت منظم بازدید و در پایان دوره با 2 کتابدار از کتابخانه های عمومی، 6 مدیر و 12 معلم از مدارس ابتدایی روستایی، 24 کودک روستایی شامل 7 کتاب خوان ممتاز و 5 نفر از والدینی نفرات برتر که جایزه گرفتند، مصاحبه انجام شد. بر مبنای تحلیل و کدگذاری سه گانه برآمده از اظهارات مصاحبه شوندگان، از طریق «والدین مشارکت کننده» عامل «مهارت های درون فردی و بین فردی»؛ از طریق «کودکان مشارکت کننده» عامل «مهارت های تحصیلی و زندگی»؛ از طریق «معلمان و مدیران مشارکت کننده» عامل «مدرسه یادگیرنده» و از طریق «کتابداران کتابخانه های عمومی» عامل «کتابخانه سیار» شناسایی و دسته بندی گردیدند. 5 مقوله ی شناسایی شده به عنوان راهبردهای توسعه سوادآموزی کودکان مدارس عشایری و هدایت اقدامات آتی برای کتابخانه ها پیشنهاد گردید.

هدف اصلی پژوهش، شناسایی و اعتبارسنجی ویژگی های معلم اثربخش در دوره ابتدایی میباشد.در بخش اول از روش کیو استفاده شد،جامعه آماری در این بخش کلیه اساتید علوم تربیتی دانشگاه های تهران بوده(349= N ) که20نفر به صورت هدفمندوگلوله برفی انتخاب گردید.ابزار گردآوری داده ها، نمودار کیو می باشد که روایی آن با بررسی40سند و نظرات3 نفر از اساتید دانشگاهی مورد تائید قرار گرفت و به روش آزمون مجدد، پایایی آن نیز84/0 به دست آمد.بخش دوم مبتنی بر تحلیل عاملی اکتشافی بوده که جامعه ی آماری آن کلیه اساتید علوم تربیتی دانشگاه های تهران،اعضای انجمن مطالعات برنامه درسی و گروه های آموزشی دوره ابتدایی تهران می باشد(987= N ) با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی 325 نفرانتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها،پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی محتوایی آن مورد تائید 3 نفر از صاحب نظران قرارگرفت و پایایی آن(96/0= α ) بدست آمد.عمده نتایج بیانگر شناسایی65ویژگی بوده که در7 بعد ویژگی های شخصیتی،تربیت دینی-اخلاقی،کاراندیشی، صلاحیت و شایستگی ها،تدریس مؤثر،مدیریت کارآمدکلاس و نظارت و ارزشیابی دسته بندی گردید.7بعد مذکور اعتبارداشته ولی از بین65 ویژگی، 5ویژگی از اعتبار لازم برخوردار نبوده است.

هدف اساسی پژوهش حاضر استخراج ابعاد معلمان اثربخش به منظور ارائه چهارچوب مفهومی آموزش و تربیت معلم اثربخش است. بدین منظور، تلفیقی از روش های تحلیل محتوای اسنادی، تحلیلی-توصیفی و کیفی استفاده شد. در بخش نخست، جامعه آماری شامل کلیه متون نظری و پژوهشی داخلی و خارجی در دسترس، مراجع مرتبط و اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش کشور جمهوری اسلامی ایران است که به صورت هدفمند 40 سند (29 مطالعه خارجی، 4 مطالعه داخلی و 7 سند بالادستی) انتخاب و مطالعه شدند. در این بخش، ابزار گردآوری داده ها چک لیست بوده است که روایی صوری، محتوایی آن مورد تأیید 3 نفر از متخصصان دانشگاهی قرار گرفت و با روش آزمون مجدد، پایایی آن 91/ به دست آمد. در این باره، 138 ویژگی برای معلمان اثربخش استخراج و در 37 مشخصه تلخیص شدند. 37 مشخصه نیز با توجه به قرابت ماهیتی در 5 بعد صلاحیت های حرفه ای (با 3 مشخصه)، ویژگی های شخصیتی (با 9 مشخصه)، مدیریت کلاس درس (با 5 مشخصه)، مهارت های تدریس (با 10 مشخصه) و نظارت و ارزشیابی (با 10 مشخصه) دسته بندی شدند. در بخش دوم، به استناد نتایج به دست آمده و مبانی نظری مرتبط، چهارچوب مفهومی ارائه شد. در بخش سوم نیز جامعه آماری شامل استادان رشته علوم تربیتی با گرایش برنامه ریزی درسی دانشگاه های دولتی شهر تهران بوده است (31=N) که10 نفر به صورت هدفمند انتخاب و با مصاحبه نیمه ساختاریافته چهارچوب مفهومی اعتباربخشی شد. با معیارهای چهارگانه لینکلن و گوبا (اعتمادپذیری، انتقال پذیری، اتکاپذیری و تأییدپذیری) قابلیت اعتماد پژوهش لحاظ شد. بررسی نظرهای متخصصان مبین معتبر بودن چهارچوب مفهومی پیشنهادی بوده است.