مژگان عروجی

هدف: مدیریت داده های پژوهشی مجموعه ای از فعّالیت های مربوط به ذخیره سازی، دسترسی و حفظ داده های تولید شده است که مزایایی همچون حفظ یکپارچگی و تکرار تحقیق، افزایش امنیت داده ها و کاهش خطر از دست دادن داده ها و اجرای تحقیقات باکیفیت را تقویت می کند. کسب دانش و مهارت های مربوط به مدیریت داده های پژوهشی باعث ایجاد فرصت های شغلی بسیاری برای متخصصان اطّلاعات می شود و پژوهشگران را در اجرای خواسته های خود یاری می رساند. در همین راستا این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت پژوهش ها در حوزه سواد مدیریت داده های پژوهشی صورت گرفته است.روش : پژوهش حاضر از نوع مروری نظام مند با رویکرد کیفی بود که به جمع آوری مطالعات انجام شده در موضوعی خاص پرداخته است و اطّلاعات حاصل را طبق اصول معین و نظام یافته ای بررسی و بازنگری شده و نتایج حاصل از آن را مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است، به طور ملموس تر نمای جامعی از مطالعات مرتبط در یک حوزه موضوعی خاص را در اختیار محقّقان قرار داده است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط با چند مرحله جست وجو در پایگاه های اطّلاعاتی بین المللی و داخلی با در نظر گرفتن محدوده زمانی، آثار لاتین بین سال های 2012 تا 2022 میلادی و آثار فارسی بین سال های 1391 تا 1401 شمسی مورد جستجو قرار گرفته است. درمجموع، 50 اثر مرتبط با موضوع سواد مدیریت داده های پژوهشی، اعم از مقاله پژوهشی نشریات، اجلاس ها و پایان نامه ها مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.یافته ها: مدیریت داده های پژوهشی یکی از شاخه های نوظهور در علم است و هدف اصلی این حوزه نوین کمک به پژوهشگران، اساتید و دانشجویان در فرآیند تدوین پژوهش از آغاز تا پایان است. مروری بر مطالعات نشان داد که تعداد 50 پژوهش داخلی و خارجی به مسئله سواد مدیریت داده های پژوهشی و عناصر مرتبط به آن پرداخته اند. پژوهش ها در 5 محور اصلی بوده اند که شامل: 1. زیرساخت های مدیریت داده های پژوهشی، 2. اشتراک گذاری داده های پژوهشی 3. سواد داده و سواد مدیریت داده های پژوهشی، 4. آموزش مدیریت داده های پژوهشی و 5. مهارت های مدیریت داده پژوهشی در این حوزه موضوعی است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد پژوهش ها درزمینه اشتراک گذاری داده های پژوهشی نسبت به سایر موضوعات مرتبط بیشتر موردبررسی قرار گرفته است. پژوهش های مربوط به سواد مدیریت داده های پژوهشی به خصوص در ایران بسیار محدود است و جهت افزایش سطح سواد مدیریت داده های پژوهشی نیازمند تلاش بسیار از طرف دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی است. همچنین با توجه به پژوهش های صورت گرفته در خارج از ایران، کسب مهارت های مرتبط با سواد مدیریت داده های پژوهشی، به افراد کمک می کند تا در پیشبرد اهداف این حوزه موضوعی باارزش تلاش بیشتر کرده و شروع به تحول در سازو کار مدیریت داده های خود داشته باشند. همچنین توصیه می شود از آموزش و ارتقا سواد دانشجویان از ابتدای شروع تحصیل در برنامه های درسی مقاطع مختلف بهره مند شوند.

هدف: ارزیابی ظرفیت برنامه های درسی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی جهت توانمندسازی دانشجویان برای تصدی فرصت های شغلی مدیریت داده های پژوهشی.<br /> روش شناسی: این مطالعه با روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه مورد مطالعه عبارت است از کلیه متون مدیریت داده های پژوهشی که به زبان انگلیسی منتشر شده  است، برنامه های درسی دوره کارشناسی و دوره کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی (گرایش مدیریت اطلاعات) و 14 نفر از کارشناسان و مدیران داده های پژوهشی دانشگاه های دولتی تهران.<br /> یافته ها: روایی سیاهه وارسی مهارت های مدیران داده های پژوهشی توسط متخصصان و صاحب نظران رشته علم اطلاعات و دانش شناسی مورد تأیید قرار گرفت و پس از بررسی، یافته ها نشان داد برخی از دروس مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد هم راستا با مهارت های مدیریت داده های پژوهشی است، که نیاز به تقویت و توسعه بیشتر دارد.<br /> نتیجه گیری: بازنگری برنامه های درسی رشته و در صورت لزوم اضافه کردن برخی دروس بالاخص در مقطع کارشناسی می تواند به توسعه مهارت های مربوطه کمک کند، تا از ابتدای تحصیل، دانشجویان بتوانند به عنوان مدیران داده های پژوهشی تربیت شوند و تحولات نوین ارائه خدمات مدیریت داده های پژوهشی را در حیطه کار حرفه ای خود ارائه دهند.