رضا نورایی بیدخت

یکی از تصمیمات مهم و دشوار در بنگاه های یکپارچه ساز سیستم های پیچیده، مسئله انتخاب سبدپروژه ها است و پروژه ها، برای جذب منابع محدود همواره در حال رقابت می باشند؛ هم چنین در دنیای متغیر امروز بقا و رشد شرکت ها به توسعه موفق آن ها و ساخت محصولات و خدمات جدید وابسته است، لذا انتخاب مناسب و بهینه سبد پروژه های پژوهش و توسعه برای کسب و کار شرکت امری ضروری است. مشکلات اصلی در فرایند انتخاب سبدپروژه های پژوهش و توسعه را می توان در وجود تعداد زیاد اهداف کمی و کیفی که اغلب با یکدیگر ناسازگارند، وابستگی برخی پروژه ها به یکدیگر، تعداد نیروی انسانی متخصص و مجرب، تجربه و ترجیحات تصمیم گیران، برقراری توازن در زمان تحویل و ریسک و زمانبندی پروژه ها دانست. در این مقاله و جهت تعدیل مشکلات ذکر شده، مدل چند هدفه ی ریاضی با در نظر گرفتن حداکثر نمودن پایداری سازمان(از هر سه بعد اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی)، حداقل نمودن ریسک پورتفو و تاکید بر افزایش سرمایه های فکری و حداکثر نمودن هم راستایی با اهداف سازمان ارائه می گردد و در نهایت با استفاده از یکی از روش های فراابتکاری اصلاح شده ی الگوریتم ژنتیک چندهدفه با مرتب سازی نامغلوب (روش NSLS) به حل مدل پرداخته می شود. جهت بررسی اعتبار مدل نیز پروژه هایی از یک بنگاه یکپارچه سازسیستم های پیچیده مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به جامعه مورد بررسی، یکی از مهمترین دستاوردهای این پژوهش، تفاوت قابل توجه در مدل مفهومی و پارامترهای موثر در فرایند انتخاب سبد پروژه ها در نمونه مورد مطالعه در کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعه یافته می باشد و همچنین استفاده از روش حل فراابتکاری جدید در حل مسائل انتخاب پورتفو از دیگر نوآوری های قابل طرح در این پژوهش است.

1 یکی از تصمیمهای مهم و دشوار در بنگاه های یکپارچه ساز سیستم های پیچیده، مسئله انتخاب سبد پروژه هاست. در دنیای متغیر امروز بقا و رشد شرکت ها به توسعه موفق آن ها و ساخت محصولات و خدمات جدید وابسته است؛ بنابراین انتخاب بهینه سبد پروژه های پژوهش و توسعه برای کسب وکار، امری ضروری است. مشکلات اصلی در فرآیند انتخاب سبد پروژه های پژوهش و توسعه را می توان در وجود تعداد زیاد اهداف کمّی و کیفی که اغلب با یکدیگر ناسازگار هستند، وابستگی بین پروژه ها، تعداد نیروی انسانی متخصص، تجربه و ترجیحات تصمیمگیران، برقراری توازن در زمان تحویل و ریسک و زمان بندی پروژه ها دانست. در این پژوهش و برای تعدیل مشکلات ذکرشده، مدل چندهدفه ی ریاضی با درنظرگرفتن حداکثرکردن پایداری سازمان )از ابعاد اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی(، حداقل کردن ریسک سبد و تأکید بر افزایش سرمایه های فکری و حداکثرکردن هم راستایی با اهداف سازمان ارائه می شود و درنهایت با استفاده از یکی از روش های فراابتکاری اصلاح شده ی الگوریتم ژنتیک چندهدفه با مرتب سازی نامغلوب )روش NSLS ( به حل مدل پرداخته می شود. برای بررسی اعتبار مدل نیز پروژه هایی از یک بنگاه یکپارچه ساز سیستم های پیچیده موردبررسی قرار می گیرد. یکی از مهم ترین دستاوردهای این پژوهش، تفاوت قابل توجه در مدل مفهومی و پارامترهای مؤثر در فرآیند انتخاب سبد پروژه ها در نمونه موردمطالعه در کشورهای درحال توسعه با کشورهای توسعه یافته است.