حسام حسن زاده

خوانش متن لایه های متکثر معانی آن را آشکار می کند و مخاطب را از معانی ضمنی و پنهان متن آگاه می سازد. به این منظور در صد سال گذشته رهیافت های مختلف خوانش متون نظریه پردازی شده است؛ از خوانش شکل گرایانه در اوایل قرن بیستم گرفته تا تاریخ گرایی نوین در سال های پایانی آن. خاستگاه اغلب این نظریه ها نظام نشانه ای کلامی است، اما منتقدان هنری اغلب از آنها به مثابه رویکردی در خوانش متون تصویری بهره برده اند. مسئله اصلی نوشتار حاضر تبیین فرایند اجرایی کاربست بیش متنیت در خوانش متون تصویری است؛ نظریه ای که در اصل خاستگاهی کلامی دارد که به منظور خوانش متون تصویری به کار برده می شود. برای پاسخ به این پرسش که متنی تصویری چگونه با بیش متنیت خوانش می شود، لوگوی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به عنوان پیکره مطالعاتی و بیش متنیت به عنوان رهیافت خوانش انتخاب شد. در این رهیافت از طریق پیگیری روابط درهم تنیده شبکه های متنی، دلالت مندی های متن آشکار می شود و لایه های مختلف معانیِ ضمنی تشریح می شود. نتایج نوشتار نشان داد بیش متنیت یکی از رهیافت های کاربردی در خوانش متون تصویری است و در این راستا الگویی شش مرحله ای ارائه شد. مقاله حاضر به روش توصیفی  -  تحلیلی انجام یافته و داده های آن با مراجعه به منابع کتابخانه ای و مقالات علمی جمع آوری شد.

از نظر مایکل ریفاتر هر شعری خاستگاهی دارد که در بخش های مختلف آن به واسطه عبارات متفاوتی بیان می شود. بر این مبنا عناصر هر پوستری نیز به بیان خاستگاه آن می پردازند. در این مقاله به منظور بررسی این فرضیه که شعر و گرافیک پایداری خاستگاه های مشترکی را با ابزارهای بیانی متفاوت بیان می کنند، منتخبی از پوسترها و اشعار طراحان و شاعران این حوزه به روش هدفمند انتخاب و با رویکرد نشانه شناسی شعر ریفاتر تحلیل شد. این رویکرد که در اصل به منظور تحلیل متون شعری نظریه پردازی شده، در این جستار به روشی تطبیقی برای کاوش در متون تصویری و کلامی به کار برده شد. نتایج، حاکی از آن است که خاستگاه اشعار و پوسترهای پایداری بر مفاهیمی چون آزادی قدس شریف، دفاع و میهن دوستی متمرکز است و سایر عناصر شعری و تصویری به تقویت این خاستگاه پرداخته اند. روش کلی جستار حاضر، توصیفی _ تحلیلی است و داده های آن به روش کتابخانه ای جمع آوری شد.    

مقاله ی حاضر بر آن است با استفاده از رویکرد ترامتنیت ژرار ژنت، به خوانش لوگوی دانشگاه تهران- به مثابه ی متنی تصویر بپردازد. در این رویکرد، از طریق پیگیری روابط بین متون، دلالت مندی های عناصر تشکیل دهنده ی متن تشریح و درنتیجه، معانی پنهان آن آشکار می شود. ژنت از نسل دوم بینامتنیت است که نظریه ی او با عنوان ترامتنیت شناخته می شود؛ در این رویکرد، رابطه ی پیش متن و بیش متن از منظرهای مختلفی بررسی می شود تا معانی متکثر متون تشریح شود. سؤالی که نوشتار حاضر می خواهد به آن بپردازد این است که معانی ضمنی لوگوی دانشگاه تهران چیست؟ به منظور پاسخ به این سؤال، پس از تشریح آرای ترامتنیِ ژنت، لوگوی دانشگاه تهران، تحلیل و سپس مبتنی بر  روشمندی ترامتنیت، خوانش شد. در خوانش این متن تصویری، با تشریح روابط بینامتنیِ عناصر تشکیل دهنده ی لوگو، آشکار شد که لوگوی دانشگاه تهران، متنی بینانشانه ای است که در آن تلفیقی از نمادهای دو دوره ی پیشااسلامی و اسلامی دیده می شود؛ از طرف دیگر، پیگیری روابط بینامتنی در این لوگو، مبین دلالت های این لوگو بر تکمیل شدگی و کمال عقلی، پیروزی و آگاهی اندیشمندانه، پویایی و تحرک است. روش کلی این مقاله از منظر هدف، بنیادی و از منظر روش، توصیفی- تحلیلی است و داده های آن نیز به شیوه ی اسنادی جمع آوری شد.

شعر و نقاشی، ابزار زیبایی آفرین در حوزه مقاومت و پایداری اند که تصاویر ذهنیِ بدیع و زیبای هنرمند را انعکاس می دهند. قیصر امین پور (شاعر انقلابی) و کاظم چلیپا (نقاش انقلابی) با خلق مضامین بکر پایداری و القای پیام انقلابی، حس وطن دوستی و مبارزه با ظلم را در مخاطب برمی انگیزند. بهره گیری این دو هنرمند از عنصر نمادین رنگ -که از ناخودآگاه جمعی هنرمند سرچشمه می گیرد- برای همین منظور است؛ بنابراین، تأثیر فیزیولوژیکی بر مخاطب می گذارد. امین پور و چلیپا با شناختِ ویژگی های روانی رنگ ها، فضای پایداری و انقلابی جامعه را ترسیم کرده و این عنصر را در خدمت محتوا  قرار داده اند. اگرچه شیوه ها ی بهره گیری این دو هنرمند از رنگ متفاوت است؛ اما هدفی مشترک دارند و مفاهیم نهفته نماد رنگ در آثارشان مطابقت دارد. هدف از جستار حاضر، بررسی تطبیقی کاربرد رنگ در اشعار پایداری قیصر امین پور و کاظم چلیپا است. برای نیل به این هدف از روش بررسی توصیفی– تحلیلی استفاده شده است.

سرفصل دروس از ارکان اساسی هر نظام آموزشی است و رابطه معنیداری بین سرفصل دروس کارآمد و فارغالتحصیلان توانمند وجود دارد. این مقاله سرفصل دروس کارشناسی طراحیگرافیک را در ایران با سرفصل دروس همان رشته و مقطع در ده دانشگاه هنری جهان با روش مطالعات تطبیقی بررسی و تحلیل میکند. تحولات سالهای اخیر در حوزه طراحیگرافیک، رهیافتهای تازهای را پیشروی آموزش طراحیگرافیک قرار داده است؛ این مهم بازنگری در سرفصل دروس کارشناسی رشته طراحیگرافیک و بهروزکردن آنها را ضرورتی انکارناپذیر مینمایاند. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که سرفصل فعلی دروس دوره کارشناسی طراحیگرافیک در ایران تا چه اندازهای با سرفصل دانشگاه های دیگر جهان در این رشته و مقطع، مطابقت دارد. هدف این نوشتار، یافتن شباهتها و تفاوتهای سرفصل دروس دوره کارشناسی طراحیگرافیک در ایران و دانشگاه های موردِمطالعه است تا درصورت نیاز به اصلاحات، عواملی که در بازنگری و اصلاح آنها باید مدنظر قرار گیرد، بیان شود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی- توسعهای و ازنظر روش، توصیفی- تحلیلی- تطبیقی با رویکردی کیفی و کمّی است. اطلاعات آن هم، به شیوه اسنادی با مراجعه به کتابها، مقالات، سرفصل وزارت علوم و سایت دانشگاه های موردِمطالعه، گردآوری شده است. تحلیلها و بررسیهای آماری نشان میدهد که بهدلیل تفاوتهای بارز ازجمله تخصیص بیش از نیمی از سرفصل دروس به مباحث غیرکارگاه های تخصصی گرافیک در ایران، نگاه تخصصی به دروس طراحیگرافیک کمرنگتر است و سرفصل فعلی انسجام لازم را برای تربیت طراحگرافیک توانا ندارد. ازاینرو، بازنگری در آنها ضروری است و باید باتوجهبه سه عامل اساسی انجام گیرد: - ضرورت اجتناب از ارائه دروس غیرتخصصی طراحیگرافیک و تمرکز بر آموزش دروس تخصصی در این حوزه. - توجه به مباحث و دروس تئوری در زمینه طراحیگرافیک. - توجه به تکنولوژیهای جدید در فرایند تولیدات گرافیکی و گرافیک فضای مجازی.