علیرضا جوادی پور

با توجه به نبود پژوهش جامعی در کشور در راستای ارائه مدلی جهت ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی، پژوهش حاضر بدین موضوع پرداخته و مدلی کاربردی جهت استفاده ذی نفعان از فعالیت های کمیته حسابرسی ارائه شده است. روش پژوهش مورداستفاده در مرحله اول پژوهش استخراج ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی از منابع نظری پژوهش بوده است. سپس جهت غربالگری شاخص ها از روش دلفی فازی استفاده شده و همچنین جهت وزن دهی به هر بعد، مؤلفه و شاخص از روش تصمیم گیری چند معیاره بهترین-بدترین ( BWM) استفاده شده است. مدل به دست آمده در پژوهش حاضر شامل 3 بخش ارزیابی ویژگی های فردی اعضای کمیته حسابرسی، ارزیابی فرآیندهای کاری و گزارشگری کمیته حسابرسی و ارزیابی وظایف و مسئولیت های آن بوده که مدل نهایی شامل 3 بعد، 13 مؤلفه و 78 شاخص است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که فرآیندهای کاری و گزارشگری کمیته حسابرسی بیشترین وزن را در ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی داشته و ارزیابی جلسات کمیته حسابرسی به عنوان کانون فعالیت های کمیته حسابرسی دارای بیشترین اهمیت در بین مؤلفه های ارزیابی عملکرد می باشد. همچنین ارتباط مناسب با هیئت مدیره، تأمین منابع کافی برای فعالیت های کمیته حسابرسی، وجود منشور مصوب کمیته حسابرسی و نظارت بر کنترل های داخلی و گزارشگری مالی از حیطه های مهم ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی می باشد. نتایج پژوهش همچنین نشان دهنده وجود شکاف معنادار بین وضعیت موجود ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی و مدل به دست آمده در پژوهش می باشد.

کمیته حسابرسی در پیاده سازی نظام حاکمیت شرکتی نقش بسزایی داشته و ارزیابی عملکرد آن جهت مشخص نمودن بهبود فعالیت ها و افزایش کارایی و اثربخشی آن امری ضروری می باشد. با توجه به عدم وجود چارچوبی مشخص برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی در ایران، در پژوهش حاضر سعی گردیده است چارچوبی نظام مند برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه شود. پژوهش حاضر از نظر هدف جز پژوهش های توسعه ای قرار می گیرد و جهت انجام پژوهش از روش تحقیق کیفی و از میان روش های تحقیق کیفی از روش فراترکیب استفاده گردیده است. جهت دستیابی به اهداف پژوهش تحقیقات انجام شده در بازه زمانی 30 ساله (1993 الی 2022) تعداد 513 مقاله بررسی شده و در نهایت 76 مقاله که امتیاز لازم را کسب نموده با استفاده از روش فراترکیب سندلوسکی و باروسو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش 95 شاخص، 15 مولفه و 3 بعد را برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه کرده است. در پایان نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون، میزان پشتیبانی یافته های پژوهش های پیشین از یافته های پژوهش حاضر مشخص و همچنین پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی ارائه گردیده است.

در این تحقیق بصورت نظری و تجربی به بررسی و ارزیابی تاثیر بیش ارزشگذاری شرکتها بر رابطه میان دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیر منتظره در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. در همین راستا 105 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سالهای 1388 الی 1395 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بدین منظور سه فرضیهی اصلی برای بررسی این موضوع تدوین و براساس الگوی دادههای ترکیبی و اثرات تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. روش تحقیق از نوع همبستگی بوده و برای تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها از الگوی رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می-دهد که فرضیه مربوط به وجود رابطه معنادار میان بیش ارزشگذاری شرکتها و اقلام تعهدی غیرمنتظره رد میشود. همچنین فرضیه مربوط به وجود رابطه معنادار میان دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیرمنتظره رد نمیشود که نتایج به دست آمده در این مورد با نتایج تحقیق کولتون و همکاران (2015) و فرج زاده و همکاران (1394) از حیث وجود رابطه معنادار مطابق میباشد. فرضیه مربوط به تاثیر بیش ارزشگذاری شرکتها بر رابطه میان دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیرمنتظره رد نمیشود که نتایج بدست آمده در این مورد با نتایج تحقیق کولتون و همکاران (2015) از حیث وجود رابطه معنادار مطابق می باشد.

شرکت ها در جوامعی که فعالیت می کنند به دلیل استفاده از منابع کمیاب می بایست نسبت به فعالیت ها و اقداماتی که انجام می دهند و آثار خارجی دارد پاسخگو باشند. یکی از موضوعات مطرح در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکت ها پاسخگوئی در قبال محیط اجتماعی پیرامون شرکت و حفظ محیط زیست می باشد. پژوهش حاضر به بررسی توصیفی 25 سال پژوهش های حسابداری اجتماعی و زیست محیطی (SEA)  از دیدگاه انتقادی حسابداری (CPA) می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که دیدگاه انتقادی حسابداری، ابزاری برای ارزیابی پژوهش های منتشر شده در طیف گسترده ای از موضوعات بحث شده پیرامون حسابداری اجتماعی و زیست محیطی با استفاده از رویکردهای گوناگون انتقادی، میانه روی و مدیریتی می باشد. با استفاده از تجزیه و تحلیل موضوعات مقالات منتشر شده در حوزه حسابداری اجتماعی و زیست محیطی به این نتیجه رسیدیم که موضوعاتی که بیشتر بر روی آنها تمرکز شده است در حوزه موضوعاتی مانند ایجاد تصویری جدید از حسابداری اجتماعی و زیست محیطی، با ارائه بینش های مفیدی برای استفاده از رویکردهای مخالف، پنهانکاری و ارائه بحث هایی که منعکس کننده دیدگاه های مختلف است، می باشد. در این پژوهش تاکید می شود که پژوهش گران در پژوهش های خود در حوزه حسابداری اجتماعی نیاز به بررسی های اساسی و بنیادی در کار خود دارند. مساله مهم دیگر نقش تعاملی پژوهش گران این حوزه با یکدیگر می باشد (هم از نظر چگونگی انجام پژوهش ها و همچنین در مورد محل انتشار آنها). برای به چالش کشیدن رویه موجود، به گسترش شفاف سازی و ایجاد توازن در آموزش ها نیز پرداخته شده است.