ثریا غفارپوری

یکی از کتاب های چاپ شده در حوزه صنایع دستی کتاب شناخت صنایع دستی ایران است که مؤلف آن را به عنوان کتاب درسی برای دانشجویان رشته های مدیریت جهان گردی، مدیریت هتل داری، و مدیریت امور گمرکی معرفی کرده است. مقاله حاضر بررسی و نقد این کتاب است. پس از معرفی کتاب، نخست نقد شکلی اثر و سپس نقد محتوا صورت گرفته است. در این مقاله، به روش نقد و تحلیل کتاب موردارزیابی قرار می گیرد و ضمن برشمردن نواقص، کاستی ها، و اشتباهات نشان داده می شود که اثر یادشده به عنوان یک کتاب درسی دانشجویی نمی تواند مورداستفاده قرار گیرد و جامعیت یک کتاب علمی را ندارد. ازجمله استفاده نکردن از منابع علمی و تاریخی در بیان مطالب کتاب، توضیحات ناکافی در عناوین تخصصی، استفاده نکردن از ابزارهای علمی مناسب، تکراری بودن محتوا، و ... نقدی است که بر این کتاب ارائه شده است. اشکالات موجود در تأثیر منفی کتاب در دانش مخاطبان نقش قابل توجهی دارد و آن را شایسته حضور در محیط دانشگاهی نمی کند. درپایان، پیش نهادهایی برای رفع کاستی ها و اشکالات ارائه شده است.

قرآن کریم پراهمیت ترین متن اسلامی است که همواره از ابتدای دوره اسلامی تاکنون اقوام مختلف جهان اسلام از جمله ایرانیان را بر آن داشته که بالاترین هنر خود را در آراستن آن به کار گیرند. هنرمندان ایرانی پس از اسلام هر ورق قرآن را با استفاده از طلا تبدیل به اثری نفیس در نهایت زیبایی کرده اند. هدف از انجام این پژوهش مشخص نمودن روند تزئین قرآن ها با طلا بوده و این پرسش مطرح است که در طی قرون اسلامی میزان به کارگیری طلا برای آراستن قرآن ها تا چه اندازه تغییر کرده است. در گنجینه قرآن های موزه آستان قدس رضوی سیر تحول طلاکاری قرآن ها از دوران اولیه اسلامی تا دوره قاجار به طور آشکاری مشهود است. با استفاده از این منبع پرشکوه، سیر تغییرات تزئین با طلا مورد مطالعه قرار می گیرد. در آغاز، فقط بخش های کوچکی در قرآن ها تذهیب می شد، ولی در دوره های بعد این تزئین گسترش پیدا کرده و پیدایش تدریجی آرایه ها دیده می شود که در ابتدا تک رنگ بوده و در طی قرون الوان دیگری به آنها افزوده شده به طوریکه اوج تذهیب و طلاکاری قرآن را در دوره صفوی شاهدیم و از آن پس به دلیل رواج چاپ سنگی در دوره قاجار تزئین قرآن ها کاهش می یابد. با مطالعه این سیر تحول در می یابیم که طلاکاری قرآن ها نسبت به دوران اولیه اسلامی سیر صعودی و پیشرونده داشته است. این دریافت، افق جدیدتری را نسبت به زیبایی شناسی هنر اسلامی پیش رو قرار داده و تأثیر دوره های تاریخی مختلف بر آن را تبیین می کند. رویکرد این پژوهش تاریخی بوده و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی صورت گرفته است.