سودابه صفری سنجانی

روایت «سبزه قبا» یکی از افسانه های عامیانه ی مشهور سنجان است. چگونگی خط سیر قهرمان در سفر اسطوره ای سبزه قبا بر اساس الگوی تک اسطوره ی سفر قهرمان کمپبل و هم چنین شناسایی سوق دهنده ی روانی قهرمان داستان بر اساس نظریه ی T.A ، مسئله ی اصلی این پژوهش است. هدف این پژوهش شناخت کهن الگوی سفر قهرمان در داستان اسطوره ای «سبزه قبا»، مطالعه ی ضمیر ناخودآگاهِ جامعه ی مخاطبان داستان و پی بردن به انگیزه ی روایتی داستان فوق است. این نوشتار با رویکرد اسطوره شناسی و روان شناسی به تحلیل داستان سبزه قبا می پردازد. روش انجام این پژوهش، توصیفیِ تحلیل محتوا و جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه ای است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تمام مراحل الگوی کمپبل به جز چهار مؤلفه ی آخرِ مرحله ی بازگشت در داستان سبزه قبا وجود دارد. به علاوه این پژوهش گواهِ وجود تعامل بین انگیزه های روانی-اخلاقی و روایی در شکل گیری داستان نمادین سبزه قبا است. هم چنین نتیجه ی این تحقیق نشان می دهد که طی کردن رشد شخصیتی، به عنوان یک کهن الگو در ضمیر ناخودآگاه جمعی در انسان، ارزشی فرامنطقه ای محسوب می شود به علاوه این پژوهش نتیجه می گیرد که نظریه ی سوق دهنده (رانه)های اریک برن در قسمت آزمون ها ی نظریه ی سفر قهرمان کمپبل به خوبی بازتاب یافته است و وجود سوق دهنده های مذکور را در این افسانه ی ایرانی ثابت می کند.

نگاره ی «افشاگری در مسجد»، به بررسی چگونگی سازمان یافتگی اجزای بدن پرسوناژها و ارتباط نمادین اعداد حاکم بر ساختار  بامحتوای نگاره ی فوق می پردازد. بررسی روابط حاکم بر عناصر و اصول ترکیب بندی و نیز بررسی چگونگی عملکرد نمادین اعداد در ارتباط با مضمون در اثر فوق است. هدف این پژوهش ضمن شناخت چگونگی تمهیدات نگارگر ایرانی در ایجاد ساختار اجزای بدن پرسوناژها این نگاره است. تحقیق پیش رو پس از معرفی نگاره ی «افشاگری در مسجد»، ساختار موجود در نگاره را تجزیه و تحلیل و پس از آن مفاهیم عددی به دست آمده را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش نشان می دهد ساختار پنهان اجزای بدن پرسوناژها به صورت خطوط موازی سازماندهی شده اند. پژوهش حاضر علاوه بر تأکید بر وجود نظم و ساختار مستحکم و هدفمند در ساختار نگاره، نتیجه می گیرد که اعداد 2، 5، 10، 12 و 16 در ترکیب بندی این تصویر در ارتباط با مضمون نگاره هستند. به این ترتیب این پژوهش نشان می دهد که ساختار نگاره بر مبنای مفاهیم نمادین اعداد شکل گرفته است و پیوند نگارگری با رموز عددی در بطن ساختار هندسی را نتیجه می گیرد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، تجزیه وتحلیل با نرم افزار و جمع آوری اطلاعات براساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.

هنرهای سنتی[1] ایران، قابلیت زیادی در بازآفرینی در نقاشی معاصر ایران دارند. در مواردی، هنرمندان با بازتاب صنایع دستی[2] در نقاشی معاصر ایران، به غنی کردن آثار خود پرداخته اند. چگونگی میزان گرایش به صنایع دستی در نقاشی معاصر ایران، مسئله اصلی این پژوهش است. هدف از این تحقیق، توجه به قابلیت های صنایع دستی در هویت سازی به نقاشی معاصر ایران است؛ همچنین، می تواند به ماندگاری هنر صنایع دستی و ارتباط آن با نقاشی معاصر ایران کمک کند. جامعه آماری این پژوهش، شامل نقاشی های هشتمین دو سالانه ایران است. تحقیق پیش رو ابتدا به تعریف صنایع دستی پرداخته، سپس حضور هر یک از رشته های صنایع دستی در نقاشی های هشتمین دوسالانه را به صورت مجزا در جدولی مورد بررسی قرار داده است. در این بررسی، بازآفرینی صنایع دستی در رشته های؛ خوشنویسی[3]، طراحی سنتی، چاپ قلمکار[4]، گره سازی[5] و هندسه نقوش، سفال، لعاب و کاشی کاری، مشبک فلزی، قلم زنی[6]، فرش، دست بافت ها و حجاری[7]، در آثار هشتمین دوسالانه نقاشی دیده می شود. این پژوهش نشان می دهد 16/12 درصد از نقاشی های راه یافته به هشتمین دوسالانه، از صنایع دستی استفاده کرده اند. همچنین، این تحقیق نتیجه می گیرد در بازتاب صنایع دستی، هنرمندان، کمترین گرایش را به سه رشته قلم زنی و مشبک فلزی، حجاری و دست بافت ها (در هر رشته 2/2 درصد) داشته اند و بیشترین توجه هنرمندان در این هویت بخشی، به طراحی سنتی (33/33 درصد) است. این پژوهش می تواند نگاه هنرمندان را به آن دسته از صنایع دستی که قابلیت زیادی جهت بازتاب در نقاشی معاصر ایران دارند، معطوف ساخته و به هویت بخشی آثار کمک کند. روش انجام این تحقیق، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

در ژانویه 2001 میلادی، سیلی در استان کرمان، شهر باستانی جیرفت متعلق به 5000 سال پیش از میلاد را آشکار کرد و در آن، گنجینه ای از اشیا، با حکاکی های ممتاز کشف شد. با توجه به ناشناخته ماندن این تمدن باستانی و اهمیت آن، نقش مایه های به جامانده از این تمدن، تنها منابع قابل دسترس هستند که مطالعه آن ها، می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره عقاید، آداب و رسوم و ... از این تمدن در اختیار بگذارد. هدف از این مقاله، شناسایی عقاید تمدن جیرفت در 5000 سال پیش از میلاد است. به نظر می رسد، نشانه ها یی از آیین میترا در نقوش آثار تمدن جیرفت وجود دارد. بررسی وجود نشانه های آیین مهر در نقوش تمدن باستانی جیرفت، مساله اساسی این پژوهش است. در این مقاله، ابتدا موقعیت جغرافیایی و تاریخی تمدن جیرفت و سپس طبقه بندی آثار برجای مانده جیرفت بیان شده است و پس از آن، ضمن معرفی آیین مهر و نشانه های آن، ارتباط نقوش تمدن جیرفت با آیین مهر بررسی شده است. در این راستا، به مقایسه نشانه های آیین مهر و نقوش مهرکده های باستانی با نقوش ظروف سنگ صابونی تمدن جیرفت پرداخته شده است. در این مطالعه، شباهت های زیادی بین نشانه های آیین مهر و نقوش مهرکده ها با نقوش باستانی تمدن جیرفت دیده می شود. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، محتمل است که دین تمدن جیرفت در 5000 سال پیش قبل از میلاد، مهر پرستی و آیین میترا باشد. روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه ای است.