مهناز محمودی زرندی

افزایش روزافزون جمعیت و احداث ساختمان های بلند، وجود آلاینده های محیطی درشهرها را چند برابر کرده است. از طرفی افرادبرای رفع نیازهای زیستی خود بیش ازگذشته از محیط های بازشهری استفاده می کنند. دراین راستا عوامل مختلفی همچون فرم وارتفاع ساختمانها، وحضور سبزینگی در فضاهای شهری همچون نمای سبز، درجریان مستمرباد میتواند نقش قابل توجهی ایفاکرده و بر پراکنش ذرات آلاینده موثر باشد. مطالعه حاضر دراین زمینه و باهدف بررسی تاثیر فرم وارتفاع و نیز نمای سبز ساختمان های بلند بر چگونگی پراکنش ذرات آلاینده، باشناخت جریان هوای طبیعی منطقه یک شهرتهران انجام شده است. دراین پژوهش بااستفاده از روشهای توصیفی-تحلیلی و مقایسه منطقی با بکارگیری تکنیک شبیه سازی با استفاده ازنرم افزارهای ENVI-met و ANSYS CFX به بررسی و تحلیل رفتارباد پیرامون بنا و پراکنش آلاینده ها پرداخته شده است. روش گردآوری اطلاعات ازطریق مطالعات کتابخانه-ای و برداشت میدانی صورت گرفته است. نتایج به انتخاب گزینه بهینه باتوجه به مدلسازی انجام شده ازبین 9 مدل متفاوت ساختمان بلندمرتبه با سه تیپ فرم پلانی گوناگون وسه دسته ارتفاع متفاوت، بدست آمد. تغییر فرم و ارتفاع ساختمان ها تاثیر چشم-گیری بر جریان هوای طبیعی و سرعت باد پیرامون بنا دارد از این میان گزینه بهینه با نمای سبز نیز بررسی گردید تا تاثیر نمای سبز بر پراکندگی آلاینده ها مشخص گردد. مکان یابی نادرست و غیراصولی ساختمانهای بلند باعث تغییر الگوی طبیعی وزش باد و درنتیجه موجب بروز اثرات ثانویه ناشی از رکود یا تشدیدجریان باد خواهدشد ولذا بر پراکنش ذرات معلق آلاینده موثر است. دراین پژوهش نتایج حاصل از مدلسازی انجام شده میزان ماندذرات معلق آلاینده را دراطراف 9مدل ساختمان بلند نشان می دهد که ازاین میان فرم مربع با20 طبقه ارتفاع درموقعیت مشخص شده مناسب تر ازسایرگزینه ها می باشد.

مقدمه: در این تحقیق بخشی از ساختار بومی معماری مسکن بومی شهر رشت از منظر نحوه ی استفاده از تهویه ی طبیعی برای مقابله با رطوبت بالای هوا و نوع برخورد با شرایط سخت و دشوار محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که این شهر در اکثر روزهای سال دارای رطوبت بالاتر از حد آسایش می باشد، راهکارهای مواجهه با این رطوبت بسیار حائز اهمیت هستند. فضاهای نیمه باز در این اقلیم، نقش موثری در ایجاد تهویه و کاهش رطوبت دارند؛ هدف پژوهش: از همین رو شناخت الگوی بهینه ی این فضاها برای ایجاد بیشترین میزان تهویه، هدف این تحقیق می باشد. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی می باشد و اطلاعات و داده ها با استفاده از مطالعات اسنادی، میدانی و نرم_افزارهای Climate، Weathertool و Meteonorm گردآوری شده و توسط نرم افزار Fluent تحلیل می گردند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: در این راستا ابتدا شرایط آب و هوایی در ماه های مختلف سال در شهر رشت، مورد بررسی قرار می گیرد. یافته ها و بحث: پس از بررسی ویژگی های مسکن بومی این شهر و تعریف یک دسته بندی از نظامات توده و فضا و فضاهای نیمه باز، به تحلیل نقش فضاهای نیمه باز در ایجاد تهویه ی طبیعی پرداخته می شود. بدین صورت که الگوی جریان باد و تهویه ی طبیعی در دو گونه ی غالب فضاهای نیمه باز مسکن بومی شهر رشت توسط نرم افزار Fluent تحلیل گشته و الگوی بهینه معرفی می شود. نتایج: نتایج بررسی چندین خانه ی مسکونی در بافت بومی شهر نشان می دهد که نظام توده و فضا و ایوان ها به عنوان فضاهای نیمه باز، نقش مهمی در پایداری اقلیمی معماری و مقابله با رطوبت هوا دارد.

ایمنی در برابر حریق تقریباً غیر ممکن است. تأمین امنیت در بناهای تاریخی به علت طرح معماری، همجواری ها، ساختار و مصالح مصرفی و احیاناً مداخلات انسانی و همچنین قوانین مربوط به مرمت، دارای چالش های متعددی است. این بناها با تکنولوژی و امکانات زمان خود احداث گردیده اند. و ممکن است با کدهای استاندارد امروز مطابقت نداشته باشند. آتش سوزی های متعدد عمدی و غیر عمدی در سال های اخیر نشان دهنده ضعف این بناها در برابر حریق می باشد. بازار تاریخی تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده خاورمیانه و یکی از بازارهای مهم ایران است. مراجعات زیاد، شرایط ساختمانی، تنوع کالاو ارزش اقتصادی آنها، این بازار را به حوزه ای پراهمیت از نظر ایمنی تبدیل کرده است. حوادث اخیر نشان دهنده آسیب پذیری مجموعه در برابر حریق می باشد. آخرین آتش سوزی در 18اردیبهشت 1398 به وقوع پیوست و به تعداد زیادی از مغازه ها خسارت وارد شد. ضمناً علاوه بر خسارت حریق، بخش هایی از ساختمان نیز در حین اطفاء بر اثر استفاده از آب آسیب دید. این پژوهش در نظر دارد با مطالعه آتش سوزی های گذشته و بررسی چالش های موجود، و شناخت نقاط قوت و ضعف مجموعه و با بهره گیری از آرای متخصصین، بهینه ترین راه حل برای پاسخ به سوال اصلی پژوهش، یعنی کاهش آسیب پذیری در برابر حریق، را ارائه نماید. این پژوهش به صورت تلفیقی (کیفی-کمی) صورت پذیرفته است. محقق در ابتدا به کمک جامعه متخصصین رشته معماری و شهرسازی و با استفاده از روش نمونه گیری شبکه ای (گلوله برفی) و همچنین پس از مصاحبه با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری و به روش پیمایش اکتشافی دلفی (اعضای هیات علمی معماری و شهرسازی دانشگاه های کشور) اقدام به تهیه جدول هدف- محتوی نموده است. سپس جدول مربوطه به پرسشنامه تبدیل و طی 2 مرحله، پرسشنامه توزیع شده است. سپس به کمک نرم افزار26 SPSS داده ها تحلیل شده اند. بر اساس تحلیل عامل Q نتایج استخراج و در نهایت تاثیرگذارترین عوامل مؤثر بر کاهش آسیب پذیری در برابر حریق در بازار تبریز مشخص شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که دسترسی پذیربودن، محفوظ و تخلیه پذیر بودن، خود ایمنی و اشتعال ناپذیر بودن در برابر آتش و تولیدات آن، و سیستم های تاسیساتی پاسخگو، بیشترین تاثیر را در کاهش آسیب پذیری در برابر حریق در بازار تبریز برعهده دارند.

بخش زیاد ی از زند گی اجتماعی افراد د ر فضاهای عمومی می گذرد و تعاملات اجتماعی افراد د ر این گونه فضاها تعریف می شود . از همین رو، اجتماع پذیری از مهم ترین کیفیت های فضاهای عمومی تلقی می شود . برای مطالعه همه جانبه و کارآمد ماهیت فضاهای عمومی، نیاز است تا این ماهیت د ر بازه های زمانی مختلف بررسی شود . رویکرد پساپد ید ارشناسانه به مکان کمک می کند تعریف حس مکان د ر ارتباط با حس زمان بررسی شود و این رویکرد فضاهای عمومی را به عنوان روید اد ی بررسی می کند که روی خود را به تغییرات باز می کند و هم زمان با فعالیت های پویا شکل می گیرد . د ر این راستا، هد ف این تحقیق آن است تا رابطه همبستگی میان عامل زمان و سطح شاخص های اجتماع پذیری فضاهای عمومی متأثر از عامل زمان را با رویکرد پساپد ید ارشناسانه تحلیل کرد ه و به بررسی چگونگی ارتباط شاخص های اجتماع پذیری با چرخه های زمانی روزانه و سالانه، به لحاظ کمی و کیفی بپرد ازد . روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به صورت ترکیبی است که به مطالعه محیط، رفتار، تحلیل و ارزیابی مکان و سیاست ها و برنامه ها با استفاد ه از مورد پژوهی د ر مید ان کوه سنگی مشهد ، می پرد ازد . اطلاعات با استفاد ه از مطالعات اسناد ی، پرسش نامه های بسته پاسخ، مصاحبه های عمیق نیمه سازمان یافته و مشاهد ات کنترل شد ه و ناپیوسته گرد آوری شد ه و با استفاد ه از روش های قیاسی، محتوایی، گرافیکی و نرم افزار د بث مپ و اس پی اس اس تحلیل می شوند . یافته ها نشان می د هند که میزان تأثیرات شاخص ها د ر ارتقای اجتماع پذیری فضاهای عمومی به شد ت تحت تأثیر عامل زمان است؛ به طوری که غالب شاخص ها د ر برخی از بازه های زمانی خاص د ر جذب افراد به فضا بسیار موفق بود ه اند . د رحالی که د ر بازه های زمانی د یگر این گونه نبود ه و تأثیرات آن ها به شد ت کاهش می یابد . هماهنگی و همسازی شاخص ها با نیازهای مخاطب د ر بازه های زمانی مختلف تأثیر بسزایی د ر کارکرد فضایی- اجتماعی فضاهای عمومی و ارتقای اجتماع پذیری آن ها د ارد و ویژگی های کالبد ی-فضایی مرتبط با شاخص های اجتماع پذیری فضا د ر چرخه های زمانی مختلف، منطبق با الگوهای رفتاری مطلوب و معمول کاربران و د ر بالاترین سطح همسازی، فرم، فضا، عملکرد و زمان، بستری مناسب برای وقوع روید اد های فرهنگی یا بازنمود فیزیکی ارزش ها و هنجارهای جمعی و محلی هستند .

بیان مسئله: درک ساختار معنایی ذاتی بدنه های تاریخی خیابان سپه و چگونگی کمک این ساختارها به درک مکان موضوعات مهمی است که در این مطالعه فرض می شود که ارزش های معنایی معماری سازه های تاریخی را می توان از طریق 25 شاخص که در پنج سطح ارزشی گروه بندی شده اند، تجزیه و تحلیل کرد. این سطوح جنبه های مختلفی از جمله تعادل اساسی، سازگاری عملکردی، دلبستگی عاطفی، هویت فرهنگی و انتزاع نمادین را دربرمی گیرند. هدف پژوهش: این پژوهش با تمرکز بر مورد خیابان سپه تهران، به بررسی تعامل میان فرم و معنا می پردازد و به بررسی پیوندهای پیچیده بین بدن، چهره و روح معماری می پردازد. این مطالعه براساس این مفهوم است که طراحی معماری دارای ظرفیت عمیقی برای انتقال معانی است و این معانی اغلب از طریق نقش ها، انتظارات و انگیزه ها رمزگشایی می شوند. روش پژوهش: این پژوهش به روش تحلیل محتوای تاریخی و جمع آوری داده ها به صورت کمی انجام گرفته است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد خیابان سپه، تعادلی پویا بین سنت و مدرنیته را در خود جای داده است. این معماری توانایی قابل توجهی برای گسترش فرم ارگانیک و در عین حال حفظ ویژگی اساسی خود را نشان می دهد. مؤلفه های تناسب، اتصال، ریتم و نظم در میان عناصر ساختمان، وحدتی هماهنگ را ایجاد می کند که حس مکان را تقویت می کند. بافت تاریخی خیابان به طور یکپارچه با محیط اطراف خود در تعامل است و اهمیت تداوم و تعامل را نشان می دهد. این مطالعه نشان می دهد که چگونه پیکربندی معماری خیابان سپه با ساکنان آن در سطوح احساسی ارتباط برقرار می کند. سادگی معماری این مکان، حس قوی تعلق را تقویت می کند، در حالی که گنجاندن عمدی ابهام و هماهنگی عمق احساسی را برمی انگیزد که با ناظران طنین انداز می شود. علاوه بر این، این تحقیق نشان می دهد که چگونه طراحی معماری به ارزش های فرهنگی و نمادین پاسخ می دهد و هویت، تضاد و هماهنگی را نشان می دهد. ارکستراسیون دقیق این عناصر به شکل گیری یک زمینه معماری منسجم و معنادار کمک می کند. به طور خلاصه، این پژوهش به طور جامع به تحلیل ارزش های معنایی نهفته در بافت تاریخی خیابان سپه تهران می پردازد. از طریق کاوش در ابعاد آنی، عملکردی، عاطفی، فرهنگی و نمادین، تأثیر متقابل ظریف بین فرم معماری و برانگیختن معنا را برجسته می کند. یافته ها بر اهمیت طراحی معماری نه تنها در بعد کالبدی، بلکه جوهر مکان، فرهنگ و هویت تأکید می کنند.

در میان انواع فضاها، فضاهای عمومی به دلیل ایجاد بستر فعالیت های اجتماعی واجد اهمیت بالایی هستند و بخش زیادی از زندگی جمعی افراد در آن ها سپری می شود. از آنجا که تعاملات اجتماعی افراد در این گونه فضاها شکل می گیرد، اجتماع پذیری از مهم ترین کیفیت های فضاهای عمومی تلقی می شود. اما تاثیرات این کیفیت در چرخه های زمانی مختلف متفاوت است و برای تحلیل همه جانبه ی ماهیت مکان، نیاز است تا این ماهیت در بازه های زمانی مختلف مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، هدف این تحقیق آن است تا رابطه ی همبستگی میان عامل زمان و سطح شاخص های اجتماع پذیری فضاهای عمومی متاثر از عامل زمان را تحلیل نموده و به بررسی چگونگی ارتباط شاخص های اجتماع پذیری با چرخه های زمانی روزانه و سالانه، به لحاظ کمی و کیفی بپردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به صورت ترکیبی با تخصیص زمانی، قوم نگاری و تحلیل محتوا می باشد که به مطالعه ی محیط، رفتار، تحلیل و ارزیابی مکان و سیاست ها و برنامه ها با استفاده از موردپژوهی در میدان جانباز مشهد، می پردازد. اطلاعات با استفاده از مطالعات اسنادی، پرسش نامه های بسته پاسخ، مصاحبه های عمیق نیمه سازمان یافته و مشاهدات کنترل شده و ناپیوسته گردآوری شده و با استفاده از روش های قیاسی، محتوایی، گرافیکی و نرم افزار دبث مپ1 و اس پی اس اس2 تحلیل می گردند. یافته ها نشان می دهند که میزان تاثیرات شاخص ها در ارتقای اجتماع پذیری فضاهای عمومی به شدت تحت تاثیر عامل زمان است؛ به طوری که غالب شاخص ها در برخی از بازه های زمانی خاص در جذب افراد به فضا بسیار موفق بوده اند. در حالی که در بازه های زمانی دیگر اینگونه نبوده و تاثیرات آن ها به شدت کاهش می یابد. هماهنگی و همسازی شاخص ها با نیازهای مخاطب در بازه های زمانی مختلف تاثیر بسزایی در کارکرد فضایی- اجتماعی فضاهای عمومی و ارتقای اجتماع پذیری آن ها دارد. شاخص های اجتماع پذیری فضاهای عمومی در بازه های زمانی مختلف به شدت به یکدیگر وابسته اند و تاثیرات آن ها در افزایش اجتماع پذیری فضا را می بایست در کنار هم بررسی نمود.

از اواسط دهه 1970 نیاز فوری به کاهش استفاده از انرژی در گرمایش و سرمایش ساختمانها در سراسر جهان وجود داشته است. در کشورهای در حال توسعه، مصرف انرژی برای حفظ محیط مطلوب در ساختمانها، بزرگترین بخش از کل تقاضای انرژی را تشکیل می دهد. در کشورهای پیشرفته، نسبت مصرف انرژی برای ساختمانها بزرگ تر از آن چیزی است که برای مقاصد دیگر استفاده می شود. جهان سعی می کند انرژی پاک را جایگزین انرژی فسیلی کند. از طرفی آسایش، از نیاز های مورد توجه انسان در همه دوره های زندگی او بوده است. این آسایش از طرق گوناگون برای انسان ها بوجود می آمده یا از آنها سلب می شده است. اما آسایش در بنا مهمترین مسئله در این رابطه می باشد. یکی از عوامل مورد توجه برای دسترسی به این مهم، فضایی دارای آسایش است که از طریق ایجاد محیطی مناسب از نظر دما و تهویه قابل دسترسی است. بناهای مسکونی در گذشته طوری اقلیمی طراحی می شدند که گرمایش، سرمایش و تهویه طبیعی پاسخگوی همه نیازهای اقلیمی آنها بوده است. در تحقیق حاضر به بررسی رفتار حرارتی دو بنای مسکونی )خانه کلبادی و خانه آقاجان نسب) توسط نرم افزار اکوتکت و دیزاین بیلدر پرداخته و با تحلیل یافته ها، چگونگی همسازی معماری با اقلیم مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس نتایج، این راهکارها هرچند ساده اما کاملا با تفکر صورت می گرفتند تا بنا همساز با اقلیم بوده و کمترین مصرف انرژی را داشته باشد. در جمع بندی نهایی این دو بنای مسکونی بیشترین زمان ممکن را در دمای 22 درجه سپری می کنند و در مجموع 40 تا 42 درصد در آسایش قرار داشتند. بنابراین راهکارها، افزایش بازه ساعات آسایش حرارتی در فضای داخل، و کاهش مصرف انرژی جهت سرمایش و گرمایش را به همراه داشته است. امید است تا بتوان این نتایج را در طراحی بناهای کنونی به کار برد و نقشی در بکارگیری معماری همساز با اقلیم و معماری پایدار ایفا کرد.