سهیلا میرشمس شهشهانی

پژوهش پیش رو به دنبال الگوبندی و تحلیل چگونگی بازنمایی کلیشه های جنسیتی در موسیقی رپ فارسی است. برای نیل به این هدف، این مطالعه با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و بررسی 95 آهنگ رپ فارسی به روش نمونه گیری هدفمند با استراتژی نمونه گیری حداکثر تغییرات، مقولات مرتبط با کلیشه جنسیتی بازنمایی شده در رپ فارسی را شناسایی و مورد تحلیل قرار داده است. در این زمینه سه مقوله اصلی و ده مقوله فرعی قابل شناسایی است. مقولات اصلی در بحث بازنمایی زنان در رپ فارسی «زن در موضع فرودست» (با مقولات فرعی مادرسنتی، دختر قربانی در شرایط حاد اجتماعی، ارجحیت نقش مردانه برای زنان و زن شکست خورده) و «زن فریبکار» (با مقولات فرعی دختر به عنوان سوژه جنسی و معشوق بی وفا) بوده و مردان نیز با مقوله اصلی «مرد در موضع فرادست» (با مقولات فرعی روابط دوستانه مبتنی بر مردانگی، نقش پدری در خانواده، اقتدار مردانه و مرد منفعت گرا بوده) در رپ فارسی بازنمایی شده و مضامین آنها در راستای کلیشه های جنسیتیِ موجود قابل تحلیل است. در یک تحلیل نهایی، فضای بسیاری از آهنگ های رپ فارسی مردانه بوده و مخاطب شان مردان هستند. در این اشعار، زن تحت فضای فکری پدرسالارانه و کلیشه های جنسیتی مسلط در جامعه، ناخودآگاه به عنوان یک هدف و سوژه نادیده گرفته می شود، و اصولاً زن، هویت و دغدغه هایش جایگاهی در این اشعار ندارد. حتی در بسیاری از آهنگ های سبک اجتماعی اعتراضی رپ فارسی نیز مسائل زنان جامعه ایران از چشم اندازی مردانه بیان شده که شاید بتوان گفت به بازتولید همان ساختارهای نابرابر اجتماعی در جامعه که علیه زنان است منجر می گردد.