ابراهیم ناطق تجرق

تغیرت لغه الشعر فی العصر الحدیث إثر الظروف الجدیده التی طرأت علی المجتمع العربی فقام الشعراء بتجدید لغتهم الشعریه. الشاعر خلیل حاوی کنظائره من الشعراء المعاصرین قام بتجدید فی لغته الشعریّه بأجزاءها المختلفه. واتخذها وسیله للإبداع ولغته الشعریه لها جمالیه ینبغی دراستها. فالمقاله هذه اعتماداً علی المنهج الوصفی- التحلیلی، یتناول الحدیث عن جمالیّات اللغه الشعریّه عند شاعرنا هذا محاولا للحصول علی المکونات الجمالیه فی قصیدتی «سدوم» و«بعد الجلید»، تحاکی نتیجه البحث بأنَّ لغه شعر حاوی فیها القوّه فی العباره والنّضاره وفی بعض الأحیان نراه یستخدم لغه زاخره بالحیاه والعاطفه. ومن بعد جمالیه اللغه الشعریه أعطی الشاعر للشعر مناخاً شعوریا جدیداً من خلال استخدام التقنیات التی حققها علی الصعید الدلالی والتشکیلی وأدت هذه التقنیات إلی جمالیه فی لغته الشعریه. ومن أهمّ عناصر الجمالیه عنده تکرار المفردات للتأکید علی المعنی وخلق الموسیقی، والتحول فی بنیه الجمل، واستخدام الضمیر الذاتی دلاله علی اهتمام الشاعر بالشعب، والمفارقه التصویریه، والإنزیاح بنوعیه الترکیبی والإستبدالی وتوظیف أسطوره تموز. 

جهاد و مقاومت تبلور روح ایمان و آزادگی است که در دو قرن گذشته با ظهور پدیده شوم استعمار، مفهوم آرمانی به خود گرفته است. این مبارزه مقدس دست مایه ی هنرنمایی شاعرانی است که نغمه سرایی شان، شهادت نامه پیکرهای خونین ملت هاست. الجزایر و عراق از جمله کشورهایی هستند که آرزوهای ملتشان در دوره ای از تاریخ با دست های پلید استعمار به یغما رفته است. تاریخ معاصر شاهد صفحه ای تاریک و دردناک از ستم های استعمار فرانسه در الجزایر و انگلیس در عراق است که نمود واقعی آن در سروده های پر احساس و واقع گرایانه شاعرانی چون محمد العید و معروف الرصافی قابل مشاهده است. شاعران هم عصری که از نزدیک شاهد بیداد استعمارگران در کشور خویش بوده و همانند ملت خود، بیداد اشغال گران را از نزدیک لمس و درک کرده اند. در جستار حاضر اشعار سیاسی دو شاعر به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت تطبیقی بررسی شده که حاوی نتایج مذکور است: دو شاعر با سبکی کلاسیک در اشعار خود از دایره فردیت خارج و به زبان گویای مردم خود مبدل می گردند؛ هر دو شاعر از سنت های عربی و دینی بهره می برند. گرچه اشعار رصافی بیشتر جنبه مذهبی و شعر محمد العید بیشتر بر مدار ملی گرایی می چرخد، هر دو دارای زبان شعری ساده و به دور از تکلف و تصنع هستند و العید از تشبیهات بیشتری نسبت به رصافی استفاده می کند و زبانش تندتر و گزنده تر از اوست. معانی شعر هر دو روشن و از عبارات روان و الفاظ آسان تشکیل شده است. قصاید سیاسی دو شاعر، آیینه تمام نمای دردها، پیکار، پایداری و جان فشانی مردمان مبارز دو سرزمین است. پیوند ناگسستنی نام دو شاعر با حوادث سیاسی تاریخ معاصر الجزایر و عراق، به گونه ای است که بیانگر سیر تحولات سیاسی دو کشور در زمان اشغالگری بوده و نشانگر ابعاد مبارزاتی و التزام اجتماعی و سیاسی دو شاعر است

من أنواع الرموز التی وظفها الشاعر المعاصر هو رمز الشخصیات التاریخیه التی انتخب الشاعر فیها بطلا من الأبطال التاریخیه، توافق طبیعه الأفکار والقضایا والهموم التی یرید أن ینقلها إلی المتلقی. فهذه الدراسه التی اعتمدت فی خطتها علی المنهج الوصفی- التحلیلی، تهدف إلی معالجه أهم وأبرز دلالات رمز جیفارا ، ومن أهمّها رمز الثوره، الجهاد والمقاومه، التضحیه والفداء، الصحوه والوعی، الرجاء والأمل. وظف الشعراء شخصیه جیفارا کرمز لیعبروا عن القضایا الحاضره فی العالم العربی، وفی صدرها قضیه فلسطین واستبداد الحکام فی الدول العربیه. فالشاعر یستفید من شخصیه جیفارا الثائر لکی یُثیر الشعب العربی ضد الصهاینه والمستبدین والمستکبرین وسالبی حقوقهم الانسانیه.