جعفر نجف پور

دعوت های مکرر قرآن به تدبر، تفکر و تفقه، همه حاکی از این واقعیت است که نیروی ادراک انسان و حاصل تأملات منطقی او، دارای اعتبار و ارزش مثبت معرفتی است. به طور مسلم، یکی از مهم ترین منابع تفسیر قرآن، عقل است. کاربرد عقل در تفسیر قرآن به دو نوع تقسیم می شود: عقل مصباح و عقل منبع. مجاهد (متوفی 101هجری) که از صدر مفسران تابعی است، با عقل گرایی در آرای تفسیری اش، از دیگران مفسران صحابه و تابعین، متفاوت و ممتاز شده است. جریان تفسیری حاکم در عصر صحابه و تابعین، راهبرد تفویض، به معنای تسلیم در برابر ظواهر معارفی از آیات و روایات بود، به نحوی که درخصوص تأویل آیات و روایات، به ویژه آیات و روایات صفات خدا احتیاط می کردند، جمعی از تابعین مانند سعید بن مسیب، شعبی، نافع و دیگران براین اساس به تفویض گراییدند. مجاهد با استفاده از عقل تأویل بخش، براساس مخالفت ظواهر برخی آیات با قرینه قطعی عقلی، به تأویل ظواهر آن آیات پرداخته است. اعتبارسنجی آرای تفسیری مجاهد در حوزه عقل تأویل گرا، تا حدود قابل توجهی، همسو و هم جهت با بیانات تفسیری اهل بیتk است.

آموزه های تربیتی قرآن نه تنها به لحاظ موضوعی چندبعدی اند، بلکه به جهت تأثیرگذاری نیز، شامل شرایط گوناگون اجتماعی می شوند. هدف این مقاله شناسایی و تحلیل آن گروه از آموزه های قرآنی است که توجه نکردن به آنها باعث شدیدتر شدن مشکلات اجتماعی و اقتصادی در دوران بحران همه گیری کرونا شد. این آیات در بستر تفاسیر مذاهب اسلامی ارزیابی می شود. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. این مقاله براساس اطلاعات گردآوری شده از متن قرآن و با استفاده از فهرستهای موضوعی و نرم افزار های قرآن پژوهی انجام شده است. یافته ها در سه حوزه روابط اجتماعی، بهداشت عمومی و اقتصاد سالم تنظیم شدند. به صورت کلی تفاسیر شیعی بینش تبیینی و توجیهی نسبت به آموزه های قرآن دارند و تلاش کرده اند دلایل عقلی و علمی این احکام را تشریح کنند و تفاسیر سنی تلاش کرده اند این احکام را با طبقه بندی روشن و آشکار برای مسلمین معرفی نمایند. مهم ترینهای قرآن کریم برای مهار بحرانهایی همانند همه گیری کرونا، آمادگی قبلی، رعایت حقوق انسانی و بهداشت فردی و جمعی است.