سید مصطفی هدایت نژاد کاشی

محیط مصنوع یک بسترساز وقوع رفتار و تعامل اجتماعی است که میزان بسترسازی آن متاثر از کیفیات آن است، داشتن معیارهایی جهت ارزیابی کیفیت گزینه های طراحی شهری و مقایسه کیفیت چند فضای شهری که بر بُعد اجتماعی تأکید دارد همواره از مسائلی بوده است که از دیدگاههای مختلف به آن پرداخته شده و معیارهایی جهت حصول به آن ارائه شده است، این دیدگاهها به صورت مجزا واجد جامعیت لازم نیستند و هر کدام از زاویه ای به موضوع نگریسته اند، بااین وجود اشتراکاتی دربین دیدگاهها وجود دارد؛ لذا وجود معیارهایی جامع و مدوّن جهت ارزیابی طراحی هاو فضاهای شهری امری مهم و ضروری می نماید. این پژوهش با هدف بررسی کیفیت فضای شهری جهت ارتقای فضای کیفی محله دارآباد تهران  به رشته تحریر در آمده است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و شامل مطالعات میدانی و اسنادی است که در6 بخش تدوین شده است، در ابتدای این پژوهش به بررسی مختصری از مفاهیم فضا و فضای شهری و در بخش دوم به ارتباط میان محیط مصنوع (فضای شهری) و تعاملات اجتماعی پرداخته شده است، سپس در بخش سوم به فعالیت های موجود در فضای شهری اشاره نموده و نقش کیفیت فضای شهری را در ایجاد بستری جهت برقراری تعاملات اجتماعی مورد بررسی قرار داده و در بخش چهارم و پنجم پس از بررسی کیفیات فضای شهری از دیدگاه اندیشمندان شهری با چند کیفیت اصلی و فرعی به اجماع رسیده و در بخش پایانی نیز با ارائه 5 معیارو 13 زیر معیار به ارزیابی چندمعیاره کیفیت فضای شهری توسط فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در نمونه موردی مد نظر به منظور سنجش مدل تحلیلی مورد نظر پرداخته شده است. نتیجه پژوهش، ایجاد فضاهای لازم در محله که به نسبت شاخص ها دچار کمبود فضاهای عمومی و کاربری های مربوطه هستند را لازم و  ضروری می داند.

امروزه سرزندگی شهری به عنوان یک پارادایم جامع با گستره ی محتوایی متنوع، در مباحث گفتمان برنامه ریزی شهری و سیاست، جهت بهبود وضعیت وارتقای شرایط زیستی توجه و ملاحظات خاصی را به دست آورده است. لذا مقاله حاضر به عنوان یک تحقیق تحلیلی با بررسی رویکردهای مختلف در حوزه ی سرزندگی شهری سعی بر آن دارد، ضمن تحلیل رویکردهای سرزندگی، با دیدگاه یکپارچه (به دلیل ماهیت علم جغرافیا) به ارائه مدل مفهومی منبعث از آن برای بستر سازی پژوهش های آتی مبتنی بر این مفهوم بپردازد. درهمین راستا، مقاله حاضر که به لحاظ هدف بنیادی و داده های آن به روش کتابخانه ای واسنادی فراهم آمده است در پی پاسخ به این سوالات بوده است که: عوامل موثر بر سرزندگی شهری در چارچوب سیستم های ارزیابی رویکردها (روانشناسی، محیطی، اجتماعی، کارکردی و پایداری) کدامند؟ و نیز اینکه: چه ارتباطی بین ابعاد وعناصر اصلی سرزندگی شهری وجود دارد؟ یافته های پژوهش بیانگر این است که سرزندگی شهری کیفیتی ویژگی ذاتی و مبتنی بر محیط نبوده و به عنوان رخدادی اجتماعی- فضایی، نتیجه یک روند دراز مدت از رضایت کاربران در فضاهای شهری است، که در تعامل شهر و شهروند در میان چندین لایه عملکردی در گستره ای زمانی شکل می گیرد. از اینرو سرزندگی شهری علی رغم رویکردی چندگانه با تفسیرهای متفاوت، نشان دهنده سکانسهای فضایی متنوع با یک تفکر جامع از زیست پذیری شهری و تعابیر لازم از ویژگی های فضایی است که مجموعه ای از شاخصهای موجود با یک رویکرد شفاف مکانی را می طلبد.

در اصل پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی درصدد است تا با به کارگیری درست فضا و طراحی مناسب محیط، از فرصت های مجرمانه که معلول طراحی نامناسب فضاست کاسته و درنهایت از وقوع جرم پیشگیری کند. در این راستا پژوهش حاضر باهدف شناسایی شاخص ها و عوامل مؤثر محیطی و تأثیر آن بر پیشگیری از جرم، به بررسی آن در فضاهای عمومی منطقة سه شهر ساری پرداخته است. نوع تحقیق حاضر کاربردی بوده و در تدوین تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات این پژوهش از نرم افزار SPSS و با روش های آماری (آزمون T تک نمونه ای، ضریب همبستگی پیرسون) و برای رتبه بندی محله های منطقة مورد مطالعه از مدل تصمیم گیری چند معیاره کوپراس استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان داد که تحلیل آزمون پیرسون، مثبت و بین مؤلفه های کیفیت محیط و فرم در منطقه سه شهر ساری همبستگی معناداری را نشان می دهد. درعین حال یافته های آماری بر اساس آزمون T حاکی از آن است که شاخص های منتخب برای منطقه سه شهر ساری در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و نیازمند به برنامه ریزی اصولی برای ارتقاء معیارهای محیطی جهت پیشگیری از جرم می باشند. درنهایت نتایج مدل کوپراس نشان داد که محله سروبنه باغ بیشترین رضایتمندی و محله چمران کمترین رضایتمندی در عدم وقوع جرم را ازنظر ساکنان در منطقة مورد مطالعه دارا می باشند.

زمینه و هدف: امروزه کاهش امنیت اجتماعی شهرها، از نتایج رشد بی رویه ی شهر و بی هویت ماندن در آن است. رویکردهای جدید طراحی محیطی نیز بر این نکته تأکید دارند که با توجه به ساختار کالبدی فضاهای شهری و تدوین و اعمال ضوابط ویژه در آن ها، می توان به میزان گسترده ای از ارتکاب جرائم شهری جلوگیری کرد و «پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی» را می توان برای کاهش یا جلوگیری از جرائم و بهسازی کیفیت زندگی دانست. روش شناسی: روش پژوهش حاضر، دارای رویکردی تحلیلی_توصیفی است. مبانی پژوهش به روش کتابخانه ای و مرور اسنادی تهیه شده است. نگارندگان در این پژوهش، پس از بیان مفاهیمی مرتبط با موضوع پژوهش و همچنین بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به این موضوع، به بررسی پیشینه نظریه های طراحی کالبدی به منظور پیشگیری از جرائم محیطی پرداخته و پس از استخراج مؤلفه ها، ابعاد و شاخص های تأثیرگذار بر ارتقای امنیت اجتماعی برگرفته شده از نظرات اندیشمندان این حوزه، اقدام به تدوین الگوی تحلیلی مرتبط با موضوع پژوهش کرده اند و سپس پرسش نامه ای بر اساس شاخص های بیان شده در این الگوی تحلیلی تنظیم شده است. یافته ها: با استفاده از آزمون تی؛ تحلیل همبستگی، رگرسیون ساده و چند متغیره در نمونه موردی مدنظر مورد سنجش قرارگرفته که در نهایت، صحت و درستی الگوی مفهومی تبیین شده اثبات شد. نتیجه گیری: نتایج بررسی های آماری نشان می دهد که مؤلفه حس مالکیت (قلمروگرایی)، بیش ترین نقش را در ارتقای امنیت اجتماعی بافت های فرسوده شهری به نسبت مؤلفه های دیگر دارا است. <br clear="all" />