امید ارجمند قهستانی

از دیرباز پدیده طفره روی اجتماعی به عنوان یکی از عوامل مهم مؤثر بر کاهش کارایی گروه های کاری در سازمان ها مورد مطالعه قرار گرفته است. از آن جایی که امروزه بسیاری از فعالیت های کارکنان در سازمان های وابسته به یکدیگر بوده و به صورت گروهی انجام می شود، در تحقیق حاضر بر آن شدیم تا عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی در میان شاغلین بخش خصوصی را شناسایی کنیم. جامعه مورد مطالعه کارشناسان شاغل در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ) است. این تحقیق از نظر رویکرد کیفی و تحلیلی- توصیفی، از نظر گردآوری اطلاعات پیمایشی و از نظر نتایج حاصله کاربردی است. در چارچوب این پیمایش از روش نگاشت شناختی علّی برای دسترسی به ادراکات در خصوص علل طفره روی اجتماعی استفاده شده است. در تحلیل داده ها از روش های تحلیل نقشه های شناختی علّی شامل تجزیه و تحلیل شاخص های پیچیدگی، تجزیه و تحلیل قلمرو، تحلیل مرکزیت نسبی، تحلیل پیامدها و همچنین تجزیه و تحلیل نقشه های شناختی مشترک استفاده شده است. در نهایت عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی در چهار گروه عوامل فردی، سازمانی، شغلی و گروهی به دست آمده است. عوامل انگیزه های بیرونی، نارضایتی شغلی، انگیزه های درونی، عدم ادراک انسجام گروهی بیشتر از سایر عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی مورد توافق شرکت کنندگان در تحقیق بوده است.

خروج نیروهای دانشی، یکی از مهم ترین کانالهای از دست دادن دانش در سازمانها می باشد. با توجه به اهمیت فوق العاده دانش و حفظ آن بخصوص برای سازمانهای دانش محور، نیاز به اخذ رویکردی برای محاسبه شدت ریسک از دست رفتن دانش ناشی از کانال بازنشستگی و همچنین کانال ترک خدمت داوطلبانه وجود دارد. علاوه بر این ارائه راهکارهایی برای حفظ نیروهای دانشی نیز می تواند منجر به حفظ دانش سازمانی برای مدت زمان بیشتری گردد. این پژوهش پس از بررسی مدلهای مختلف در رابطه با ریسک از دست رفتن دانش به ارائه چارچوبی برای تحلیل ریسک از دست رفتن دانش پرداخته است. چارچوب ارائه شده پس از مصاحبه با 20 نفر از خبرگان دانشگاهی و سازمانی تایید شده و بر روی 28 نفر از نیروهای دانشی شاغل در یکی از سازمانهای دانش محور دولتی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر از نظر جمع آوری اطلاعات پیمایشی بوده و از آمار توصیفی و ماتریس ریسک برای تحلیل داده ها بهره گرفته است. نتایج نشان می دهد که چارچوب پیشنهادی می تواند شدت ریسک از دست رفتن دانش ناشی از خروج نیروهای دانشی را ارزیابی نموده و عوامل و راهکارهای مناسبی در رابطه با حفظ نیروهای دانشی ارائه دهد.