شهلا خلفی

این مقاله برگرفته از تحقیق پیمایشی است که با هدف توصیف واقعیت های مبتنی بر تعارض ارزش های نظری و رفتاری اخلاق علمی و تبیین عوامل مرتبط با میزان تعارض ارزش ها، با رویکرد تلفیقی بر مبنای نظریه های مبتنی بر تعارض نقش، نظریه های اخلاقی مبتنی بر قانون جاویدان، نفع گرایانه، وظیفه گرایی، عدالت توزیعی و آزادی فردی انجام گرفته است جامعه آماری، دانشجویان روزانه دکتری سه رشته گروه علوم پایه، فنی مهندسی و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی است که۱۹۶ نفر به روش تمام شماری، به وسیله پرسشنامه اعتباریافته، با پایایی کلی ۸۱ درصد تحت آزمون قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که بین سطح نظری و رفتاری ارزش های اخلاق علمی دانشجویان تعارض وجود دارد، که ۵۹/۵۴ درصد آنان دارای تعارض بیش از50 درصد و ۴۰/۴۵ درصد، دارای انطباق نسبی بیش از 50 درصد هستند. این تعارض و انطباق نسبی در اخلاق علمی دارای روابط معناداری با عوامل مختلف از جمله: درجه باورهای مذهبی، آگاهی، معرفت و رتبه علمی، نوع رشته تحصیلی، عاقبت اندیشی، توجه به نتایج و پیامد رفتاری، احساس مسئوِلیت در انجام درست وظایف تعیین شده دانشجویی، انتظار کسب رتبه علمی مطابق با تلاش علمی، ارتقای مراحل تحصیلی، پایگاه اقتصادی، مذهبی و علمی پدر و مادر، پایگاه اقتصادی، مذهبی و علمی خود دانشجویان و چگونگی روابط و مناسبات اجتماعی و اجماع آنان با اساتید است.

هدف از بررسی موضوع مقاله حاضر که از نظریه رشد اخلاقی، نظریه مرتن، نظریه پارسونز، نظریه گافمن، نظریه تعارض درون نقشی دارندورف و نظریه معیارهای اخلاق علمی رزنیک بهره گرفته است، دست یابی به ترجیحات نظری و رفتاری مربوط به هنجارهای اخلاق علمی دانشجویان دکتری و میزان انطباق و عدم انطباق آنها است. در این پژوهش با روش پیمایش به وسیله پرسشنامه اعتباریافته با پایایی 81 و 80 درصد، 196 دانشجوی دکتری به صورت تمام شماری در سه گروه علوم پایه، فنی مهندسی و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، تحت آزمون قرار گرفته اند. نتایج حاصله حاکی از عدم انطباق کامل بین ترجیحات نظری و رفتاری در هنجارهای اخلاق علمی دانشجویان دکتری است. 16.33 درصد دانشجویان در ترجیحات نظری و رفتاری مربوط به هنجارهای اخلاق علمی دارای انطباق بیش از 60 درصد و 83.68 درصد آنان، دارای عدم انطباق بیش از 40 درصد هستند و میزان عدم انطباق در ترجیحات نظری و رفتاری مربوط به هنجارهای اخلاق علمی در میان سه گروه تحصیلی متفاوت است. نتایج تحقیق نشان می دهد ترجیحات مربوط به هنجارهای اخلاق علمی (انتظارات درون نقشی) در هر یک از سطوح نظری و رفتاری جداگانه دارای انطباق بوده ولی در مقایسه میان ترجیحات نظری و رفتاری مربوط به هنجارهای اخلاق علمی (انتظارات درون نقشی)، انطباق بالایی وجود ندارد.

 هدف از بررسی موضوع این تحقیق، دستیابی به ویژگی ها و هنجارهای اخلاق پژوهشی پژوهشگران دانشگاهی در حوزه صنعت است. در این تحقیق که به صورت میدانی و با استفاده از مصاحبه توأم با پرسش های نیم ساخت یافته انجام گردیده است، از میان پژوهشگران و کارفرمایان صنعت برق، 38 نفر کارآمد به صورت هدفمند انتخاب شده و درباره ویژگی ها و هنجارهای اخلاق پژوهشی پژوهشگران کارآمد صنعتی مصاحبه های عمیق انجام شده و پاسخ های مبتنی بر تجربیات مدیریتی و پژوهشی آنان گردآوری گردیده و داده های منتج از مصاحبه ها با استفاده از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی، آنالیز شده و مورد تحلیل و تفسیر نهایی قرار گرفته اند. نتایج مبتنی بر تجربیات مدیریتی و پژوهشی کارفرمایان و پژوهشگران کارآمد صنعت برق، حاکی از آن است که مهم ترین ویژگی های اخلاق پژوهشی پژوهشگران کارآمد، به ترتیب عبارت از: داشتن صداقت و تخصص، صبور بودن، ارتباطات خوب، سخت کوشی، اخلاق حرفه ای، فراتر از تعهد عمل کردن، مطرح بودن در صنعت، پاسخگو بودن نسبت به ایرادات و انتقادات، متوجه مسئله شدن و درک موضوع مطرح شده، ارق ملی، امانت داری، قانع بودن، درک جایگاه و نیاز کارفرما، جوان بودن، دغدغه حل مسئله، کنجکاوی، پیگیر بودن، نوآوری و ثبت اختراع، داشتن مقالات پژوهشی و نیز کاربرد پژوهش آنان در یک یا چند شرکت.