مریم اسفندیاری

خط آسمان می تواند مؤلفه مؤثری باشد در اینکه ویژگی های مکانی و کیفی منظر شهری را تبیین کند و از این منظر مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا، پژوهش حاضر بر آن است که «خط آسمان» را با روش تحلیل بعد فرکتال بررسی نموده و اثرات آن را در کیفیت منظر شهری ارزیابی نماید. این تحلیل براساس تعاریف موجود در حوزه منظر شهری و ابزارهای تحلیل بصری صورت گرفته است. خط آسمان، علاوه براینکه می تواند با شاخص های کمّی جهت تحدید و هویت بخشی منظر شهر یا خیابان مورد مطالعه قرار گیرد، می تواند به عنوان یک لبه شهری و در زمره عناصرِ بصریِ شکل دهنده به منظر شهر بررسی شود. با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه، پاسخ هایی عملی و مستند به این دغدغه داده می شود که چگونه «خط آسمان» می تواند یک مؤلفه مؤثر در ارتقای کیفیت منظر شهر و حتی فضاهای شهری باشد .این بررسی اثر ارتفاع، فرم و عناصر مصنوع و طبیعی در عدد بعد فرکتال خط آسمان و تطابق آن با مفاهیم کیفی؛ تناسب، زیبایی و خوشایندی منجر به یافته هایی عملیاتی در جهت ارتقا کیفیت بصری منظر شهر می گردد. با استفاده از این فرضیه (کارکردی بودن خط آسمان در امر ارتقای کیفیت فضایی) می توان با مقایسه خط آسمان (ویژگی بعد فرکتال آن) درچند سکانس مختلف شهری به معیارهایی برای لبه های بالایی شهر، دست یافت و سازوکارهای زیست شهری را به وسیله ی ویژگی های معماری و عناصر منظر شهری بهبود می بخشد. این مقاله تحقیقی کمّی و مطالعه ای کتابخانه ای است که تلاش می کند با استفاده از مفاهیمی در حوزه ریاضیات جدید و نرم افزارهای مربوط (Matlab-Benoit)، خط آسمان را به عنوان پدیده ای فرکتال یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری سیمای شهر و ارتقای کیفی آن تحلیل کند. ابزارهای متفاوتی در تحلیل های بصری و کیفی سکانس های شهری از سوی کارشناسان مورد استفاده قرار گرفته است، که در این مطالعه با بررسی ویژگی های پیچیدگی و عددی در تصاویر «تحلیلِ عدد بعد فرکتال» را به عنوان روش مطالعه انتخاب کرده است. روش تحلیلِ عدد بعد فرکتال خط آسمان و ابزارهای مربوط به آن در بسیاری از آزمایشگاه ها و پژوهش های دانشگاهی استفاده شده است و مورد نظر صاحبنظران مدیران شهری است. در این روش، عدد بعد فرکتال خط آسمان در هر تصویر محاسبه شده است که این عدد در مقایسه با بعد عددی دیگر سکانس ها و مقایسه با عدد بعد فرکتال مربوط به خوشایندیِ تصویر ویژگی های مکانی و کیفیت فضایی را مشخص می کند و نتایج آن در تحلیل و برنامه ریزی های شهری و مدیریت بصری منظر نقشی کاربردی و کمّی دارد. از دیگر سو براساس یافته های این مقاله ازجمله عناصر شهری سازنده «لبه های شهری» است که با خط آسمان مؤلفه هایی مشترک دارند و لذا خط آسمان به لحاظ کیفی در زمره لبه های شهری بررسی می شود.همچنین خط آسمان در هر سکانس شهری قابلیت ارزیابی داشته و به کمک این نرم افزار،واجدِ ویژگی های توصیفی-کیفی خواهد بود که میتواند در کیفیت فضایی شهر و منظر شهری تاثرات قابل ملاحظه ای داشته باشد