محمد عبدالله پورچناری

مورخان بیلفلد، در کنار سایر مکاتب مهم تاریخ نگاری، در نیمه دوم قرن بیستم میلادی به موفقیت هایی در ارائه رویکردی جدید برای مطالعه پدیده های اجتماعی دست یافته اند. در این رویکرد، مورخان با تأکید بر نظریه های کلان علم اجتماع بر این باورند که مطالعه ساختارها، کلیت ها و روندها در یک برهه زمانی به خصوص دوران معاصر باید در دستور کار مورخ اجتماع باشد، در نتیجه، مطالعه سایر ابعاد پدیده ها باید داخل پرانتز قرار گیرد. مقاله حاضر بر این مدعاست که رویکرد مذکور می تواند دلالت های مهمی برای تاریخ نگاری ایده ها، در معنای موسع کلمه، و اندیشه سیاسی در ایران داشته باشد؛ دلالت های معرفتی مهمی مانند پیوند دادن ایده ها و اجتماع، تأکید بر مطالعه روندهای شکل گیر ایده ها و در نهایت، توجه به ساختارهای کلی و جمعی ایده ها. اما در دلالت های انتولوژیک، رویکرد مذکور با تقدم بر هستی ها، اهمیتی برای وجود ایده ها و اندیشه ها قائل نمی شود و در دلالت های روشی، کاربست شیوه های کمی از طریق این رویکرد نمی تواند راهی به سوی فهم ایده های سیاسی به طور کلی داشته باشد. بنابراین، رویکرد بیلفلد به لحاظ معرفتی در برخی موارد می تواند واجد دلالت های مهمی برای تاریخ ایده های سیاسی به خصوص در ایران باشد، ولی به لحاظ انتولوژیک و روشی، در حیطه تاریخ نگاری ایده ها دلالت های آن باید دچار جرح و تعدیل های متهورانه شود تا از قبلِ آن بتوان فهمی بسنده از پدیده های تاریخی در ایران به دست داد.

هدف این مقاله، به صورت خاص فهم و ارزیابی اثر رابرت دال و بریکنر، تحلیل سیاسی مدرن و به صورت عام ارائة چهارچوبی برای تحلیل یک اثر است. امروزه شیوة متعارفِ بررسی یک اثر واجد پیش فرض های ناصوابی، که عملاً سبب امتناع فهم و ارزیابی شده است، پیش فرض هایی چون انفکاک فهم و ارزیابی، توجه به ابعاد معناشناختی، و تأکید بر ارزیابی منسوخ شکلی و محتوایی. اما مسئله این است تا زمانی یک اثر در فهم نیاید چگونه می توان درمورد آن به ارزیابی نشست و سخن از حکم صواب گفت؟ استدلال اصلی مقالة حاضر آن است که شرایط امکان فهم و ارزیابی یک اثر مبتنی بر این پیش فرض، که فهم و ارزیابی دو هم زادند، یکی بی دیگران امکان نیست. شرایط فهم مستلزم بازگرداندن متن به زمینه های تاریخی و شرایط ارزیابی متضمن محتوای گزاره ای است. حاصل کاربست قواعد مذکور، آن که اثر یادشده در فضای سیاسی «دموکراسی» و علمی «رفتارگرا» به نگارش درآمده است. افعال مندرج در سخن درابتدا تأیید روش شناسی مونیستی رفتارگرا، سپس تغییر به امر پلورالیستی است. محتوای گزاره ای فزاینده نشان از نوآوری در حیطة موضوعی، سیاسی، و روش شناختی دارد. محتوای گزاره ای کاهنده دال بر معضلاتی در حیطة روش شناختی علم سیاست دارد، فی المثل آن قادر به ارائة استدلالی معتبر درخصوص «چگونگی» اخذ گزاره های هنجاری از تجربی، نحوة مطالعة ارزش های تاریخی و متافیزیکی نیست. بنابراین، فهم و ارزیابی بسندة پدیده های سیاسی مستلزم جرح و تعدیل های روش شناختی رابرت دال است.

فقه و سیاست یا فقه سیاست، عمری به درازای ادیان الهی و، به طور مشخص، اسلام دارد (تاریخچه)، اما رابطه فقه و سیاست، به ویژه در دیدگاه عالمان دینی معاصر، بر جامعه علمی مبهم است (مسئله)، البته، درباره این موضوع مباحث فراوان ولی ناکافی، ارائه شده است (پیشینه)؛ درنتیجه اکنون با این پرسش روبه روایم: که فقهای معاصر(شیخ انصاری،آیت الله نائینی و امام خمینیŠ) از موضوع فقه سیاست چه خوانش هایی داشته اند؟ (سؤال) به نظر می رسد از سویی ایشان خوانشی برگرفته از دین مطرح کرده اند، و ازسوی دیگر، به تناسب وضعیت و به میزان درک خویش،نسبت های گوناگون از فقه و سیاست را عرضه کرده اند (فرضیه). این پژوهش درباره فهم خوانش های فقهای معاصر از موضوع فقه سیاست است (هدف)؛ مقاله برای دستیابی به این هدف از روش تفسیری سود برده است (روش). بررسی ها پژوهش نشان می دهد شیخ انصاری با قائل شدن ولایت مطلقه برای امامان معصوم‰ تأسیس اصل ولایت مطلقه را برای فقیهان جامع الشرایط مطرح می کند؛ سپس، نائینی با قائل شدن ولایت تکوینی و تشریعی برای فقیه، به ولایت تشریعی او حکم می دهد. حضرت امامŠ برای امام معصوم و ولی فقیه، قائل به ولایت مطلقه است؛ ولایتی که مسئولیت فقیه در امور عامه و همگانی را به تصویر می کشد و ازدیگرسو، منصب قضا و سیاست را یکسان می انگارد و به عادل بودن فقیه جامع الشرایط حکم می دهد (یافته).

هدف این تحقیق، ارزیابی سطح سرمایه اجتماعی در دانشگاه آزاد اسلامی و رابطه رگرسیونی آن با تعالی سازمانی بود. تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی با یک طرح تحقیقی توصیفی- همبستگی می باشد. تعداد 375 نفر از کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی به طور تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعاتاز پرسشنامه سرمایه اجتماعی و تعالی سازمانی،استفاده شد.با استفاده از روش آلفای کرونباخ، اعتبار پرسشنامهسرمایه اجتماعی(84/0) و تعالی سازمانی(88/0) محاسبه شد. تحلیل داده ها با آزمون های همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی چندگانه، ANOVA و مدل معادلات ساختاری در نرم افزار SPSS صورت گرفت. نتایج نشان داد که ابعاد شناختی، ارتباطی و ساختاری به ترتیب بیشترین تأثیر را بر سرمایه اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی داشتند. سطح «سرمایه اجتماعی» و«تعالی سازمانی» در دانشگاه آزاد اسلامی به ترتیب «متوسط» و «ضعیف» ارزیابی شد. همچنین رابطه مثبت و معنی داری(79/0) بین سرمایه اجتماعی و تعالی سازمانی مشاهده شد(000/0=p). ابعاد شناختی، ارتباطی و ساختاری سرمایه اجتماعی به ترتیب بالاترین تأثیر رگرسیونی را روی تعالی سازمانی داشتند و همگی پیش بینی کننده های معنی داری برای تعالی سازمانی دانشگاه آزاد اسلامی بودند(001/0>p). علاوه براین، تمامی شاخص های سنجش برازش مدل، حاکی از توانایی بالای مدل نهایی پژوهش در اندازه گیری متغیرهای تحقیق بود. باتوجه به اینکه سطح سرمایه اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی متوسط ارزیابی شد و همه ابعاد سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده های معنی دار تعالی سازمانی بودند، لذا ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی به ویژه از بعد شناختی، سبب ارتقاء و تعالی سازمانی در دانشگاه آزاد اسلامی خواهد شد.