سجاد مهدوی

مکان یابی مناسب برای استقرار مراکز نظامی- راهبردی ازجمله مسائل مهم در آمایش دفاعی است، لذا مکان گزینی مناسب می تواند باعث بالا رفتن کارایی و اثربخشی این مراکز در مواقع بحران و تهدیدات نظامی باشد. در مکان یابی مراکز نظامی توجه به عوامل جغرافیای طبیعی، امری بسیار ضروری است. چراکه جغرافیای طبیعی از دیرباز در مکان گزینی، گسترش و توسعه سکونتگاه های انسانی نقش تعیین کننده ای داشته است. ویژگی های جغرافیای طبیعی هر منطقه می تواند در دسترسی، حوزه نفوذ، مخاطرات و منابع طبیعی مؤثر باشد. از این رو، در این پژوهش با روش تحلیل سلسله مراتبی، مکان یابی مراکز نظامی در استان آذربایجان غربی با توجه به هشت عامل جغرافیای طبیعی (بارش، شیب، ارتفاع، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، سنگ شناسی، فاصله از زمین لغزش و فاصله از مناطق سیل خیز) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون سلسله مراتبی نشان می دهد که عوامل فاصله از زمین لغزش و فاصله از مناطق سیل خیز بیشترین وزن را داشته اند، بنابراین در مکان یابی مراکز نظامی بیشترین تأثیر را دارند. عوامل بارش و سنگ شناسی نیز کمترین تأثیر را در این مکان یابی داشتند.

مکان گزینی مراکز نظامی انتخاب بهترین و مطلوب ترین مکان استقرار است؛ به طوری که مخفی کردن نیروی انسانی و وسایل و تجهیزات و فعالیت ها را به بهترین وجه امکان پذیر سازد. هدف از این پژوهش، شناسایی وضعیت استقرار مراکز نظامی و دفاعی شهرستان های مرزی آذربایجان غربی و تجزیه تحلیل شرایط محیطی و معرفی مکان مناسب برای احداث مراکز نظامی دفاعی است. روش کار بدین صورت است که ابتدا با تنظیم پرسش نامه به روش پیمایشی، نظرات متخصصان نظامی و ژئومورفولوژی درباره  فاکتورهای مؤثر در مکان گزینی مراکز نظامی جمع آوری شد، سپس با رقومی کردن لایه های مورد نیاز از روی نقشه های موجود، پایگاه داده ها در نرم افزار Arc GIS تهیه و همچنین وزن دهی داده ها بااستفاده از روش ANP انجام گرفت در نهایت، نقشه پهنه پندی منطقه از مناطق کاملا نامناسب تا کاملا مناسب تهیه گردید. نتایج نشان می دهد، از بین تمامی پادگان های مورد بررسی در پژوهش هیچ کدام از آنها در وضعیت کاملا مناسب قرار ندارند فقط پادگان امام سجاد تقریبا در وضعیت کاملاً مناسب بوده و پادگان لشگر 64 پیاده ارومیه در وضعیت کاملا ًنامناسب قرار گرفته است. باتوجه به میانگین ارزشی، میانگین امتیازی همه پادگان ها 3.13 است که این به معنای استقرار متوسط پادگان ها است. با توجه به پهنه تناسب اراضی برای استقرار پادگان؛ حدود یک سوم از زمین ها وضعیتی کاملاً نامناسب برای استقرار پادگان دارند. این میزان برای برای پهنه های مناسب در حدود 10 درصد است. پیشنهاد می شود استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل سلسله مراتبی در آمایش فضایی نظامی، به ویژه در امر مکان گزینی مراکز نظامی و راهبردی در سطح استان آذربایجان غربی و دیگر نقاط کشور مورد توجه تصمیم گیران و برنامه ریزان قرار گیرد.

پیش بینی رشد شهر و محل هایی که در آینده مورد دست اندازی ساخت و سازهای شهری قرار می گیرند بسیار مهم است؛ از جمله مواردی که می توان اشاره کرد برنامه ریزی مدیران شهری برای مدیریت آینده شهر و حتی برنامه ریزی شهروندان برای سرمایه گذاری است. در این تحقیق، روند تغییرات توسعه شهری شهر تبریز با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفته است. برای این کار، تصاویر چند زمانه سنجنده TM لندست برای سال های ۱۹۹۰، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ مورد استفاده قرار گرفت. برای طبقه بندی تصاویر از الگوریتم حد اکثر احتمال استفاده شد؛ همچنین بارزسازی تغییرات طبقات کاربری اراضی زمین با استفاده از روش مقایسه پس از طبقه بندی صورت گرفت. در این تحقیق از شبکه عصبی مصنوعی پیش رونده استفاده شد و برای به دست آوردن وزن ها از الگوریتم پس انتشار استفاده شد. متغییرهای ورودی برای این شبکه عصبی شامل لایه های: فاصله از جاده های اصلی، فاصله از مناطق دایر، فاصله از مراکز خدماتی، شیب و ارتفاع بود. نقش عوامل زمین شناسی و تکتونیکی (گسل) نیز در نظر گرفته شد. برای اعتبارسنجی مدل پیش بینی برای سال ۲۰۱۰ صورت گرفت و با تصویر طبقه بندی شده مقایسه شد که نشان دهنده صحّت ۹۶ درصدی مدل بود. نتایج این تحقیق، نشان دهنده رشد روز افزون مناطق شهری و تخریب پوشش گیاهی و کشاورزی از ابتدای دوره مطالعاتی بوده، به طوری که پیش بینی می شود در دوره بین سال های۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ بیش از ۱۶۰۰۰ واحد از زمین های غیر شهری به مناطق شهری تبدیل شود. همچنین نتایج این مطالعه نشان دهنده میل گسترش شهری به سمت جنوبشرقی شهر است.