محبوبه ربیعی

هدف : پ ژوهش حاضر به مطالعه تطبیقی میزان همگونی عناصر اطلاعاتی شامل سرشناسه، عنوان، وضعیت نشر، مشخصات ظاهری، موضوع، رده­بندی و شناسه افزوده در ده حوزه دانش بشری درپیشینه­های فهرستنویسی پیش از انتشار (فیپا) و فهرستنویسی بعد از انتشار (فاپا) کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، به منظور شناخت میزان ناهمگونی در هریک از عناصراطلاعاتی مذکور و علل وجود آنها و سعی در ارائه راهکارهایی برای ایجاد همگونی بیشتر پرداخته است. روش/ رویکر پژوهش : روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتواست و برای گردآوری داده­ها از سیاهه وارسی استفاده شده است . یافته­ها : عناصر اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفت و نتایجی به این شرح به­دست آمد: در ده حوزه دانش بشری بیشترین همگونی در عنصر اطلاعاتی سرشناسه با ۹/۹۸ درصد به حوزه تاریخ و جغرافیا تعلق دارد و بیشترین همگونی در عنصر اطلاعاتی عنوان با ۸۶/۷ درصد مربوط به حوزه تاریخ و جغرافیاست. بیشترین همگونی در عنصر اطلاعاتی وضعیت نشر با ۶۳/۱ درصد مربوط به حوزه علوم عملی و در مشخصات ظاهری با ۳۴/۵ درصد مربوط به حوزه دین است و در عنصر اطلاعاتی موضوع بیشترین همگونی با ۹۷/۳ درصد مربوط به حوزه علوم اجتماعی است . در عنصر اطلاعاتی رده­بندی بیشترین همگونی به حوزه علوم عملی با ۹۳/۴ درصد همگونی و در شناسه افزوده بیشترین همگونی با ۹۵/۶ درصد به حوزه فلسفه تعلق دارد. همچنین به طور میانگین همگونی در عنصر اطلاعاتی سرشناسه ۹۶/۲ درصد، در عنوان 79 درصد، در وضعیت نشر 53 درصد، در مشخصات ظاهری ۲۷/۲ درصد، در موضوع ۹۲/۸ درصد، در رده­بندی ۸۵/۳ درصد و در شناسه افزوده ۹۱/۳ درصد است. نتیجه­گیری: بیشترین همگونی مربوط به عنصر اطلاعاتی سرشناسه و سپس به­ترتیب موضوع، شناسه افزوده، رده­بندی، عنوان، وضعیت نشر و مشخصات ظاهری است و کمترین همگونی مربوط به عنصر اطلاعاتی مشخصات ظاهری می­باشد.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تمایل کاربران کتابخانه ملی ایران جهت پیاده سازی فهرست نویسی اجتماعی پویا در اپک کتابخانه ملی ایران، صورت پذیرفته است. روش شناسی : پژوهش حاضر، به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و به شیوه نمونه گیری در دسترس انجام شده است. یافته ها: با توجه به یافته های این پژوهش، بیشتر کاربران کتابخانه ملی ایران از طریق فیلد موضوع و جستجوی ترکیبی، منبع مورد نظر خود را جستجو می کنند. میزان سودمندی موضوعات مندرج در پیشینه های فهرست نویسی بانک کتاب شناختی کتابخانه ملی ایران در حد مطلوب بوده و به کاربران کتابخانه ملی در یافتن منبع مورد نظرشان کمک می کند. کاربران کتابخانه ملی تمایل دارند در بخشی با عنوان «کتابخانه من» منابع مورد علاقه خود را ذخیره کنند. کاربران کتابخانه ملی ایران تمایل دارند در فهرست نویسی منابع و به ویژه اختصاص کلیدواژه های موضوعی در پیشینه های فهرست نویسی  و نیز در نقد و اعمال نظر و پیشنهاد در مورد پیشینه های فهرست نویسی شده توسط فهرست نویسان مشارکت کنند. به طور کلی بیش از نیمی از کاربران کتابخانه ملی به رویکرد فهرست نویسی اجتماعی تمایل نشان داده اند. نتیجه گیری: با توجه به ابراز تمایل بیش از نیمی از کاربران به رویکرد فهرست نویسی اجتماعی، پیاده سازی و اجرای فهرست نویسی اجتماعی پویا در اپک کتابخانه ملی ایران می تواند تا حد زیادی به بهبود کیفیت پیشینه های فهرست نویسی و بازیابی بهتر منابع و تعامل بیشتر با کاربران منجر شود.

پردازش زبان طبیعی به عنوان شاخه ای از زبان شناسی محاسباتی که تلاش عمده آن در جهت به کارگیری رایانه در فرآیند خودکارسازی درک و پردازش زبان طبیعی انسان و تمرکز بر تعامل میان انسان و رایانه است، در حوزه های مختلف علوم ازجمله علم اطلاعات و دانش شناسی، جایگاه مهمی یافته است. مطالعه حاضر باهدف اصلی شناسایی زیرشاخه ها و حوزه های فرعی علم اطلاعات و دانش شناسی که پردازش زبان طبیعی در آن ها مؤثر واقع شده است و به شیوه کتابخانه ای یا تحلیل اسنادی انجام پذیرفته است، این مطالعه ضمن اشاره به حوزه هایی ازعلم اطلاعات که پردازش زبان طبیعی در آن ها مفید واقع شده، به نقش کتابخانه های دیجیتال در عرصه علم اطلاعات و کاربرد پردازش زبان طبیعی در آن ها می پردازد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که پردازش زبان طبیعی در بسیاری از حوزه های فرعی و مرتبط با علم اطلاعات مانند بازیابی اطلاعات، کتاب سنجی، مدیریت اسناد و مدارک، استخراج خودکار اطلاعات، نمایه سازی خودکار، خلاصه سازی خودکار متون، طبقه بندی خودکار متون، نظام های پرسش و پاسخ و به کارگیری فناوری خطایاب املایی، ابهام زدایی از عبارات پرسش کاربران و پیش بینی واژه های موردنظر آن ها، تبدیل گفتار به متن و بالعکس و یاری رساندن به کاربران دارای معلولیت های جسمی مانند کم بینایان و نابینایان، نظر کاوی و تحلیل احساس واژگان مورداستفاده کاربران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، قابل ردیابی است.