سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی

در سالهای اخیر در گفتمان علمی مدیریت، مباحثی پیرامون «مدیریت جهادی» بروز و ظهور یافته است اما جای خالی بررسی سازمانهای جهادی مشهود است. به عبارت دیگر شاید ما مدیران جهادی داشته باشیم ولی این مدیران در بستر سازمانهای بروکراتیک امروزه ایران توانایی ایفای نقش فعال ندارند. در این پژوهش، مؤلفه های اصلی سازمانهای جهادی شناسایی و توصیف می شود. بدین منظور 35 مصاحبه عمیق با دست اندرکاران سازمانهای جهادی اعم از سیاستگذار، مدیر، کارمند، پژوهشگر و استاد دانشگاه شامل سازمانهای جهادی اوایل انقلاب و سالهای اخیر صورت گرفت که داده های خام پژوهش استخراج، و به کمک روش تحلیل مضمون به استخراج، مقوله بندی و در نهایت توصیف عناصر اصلی سازمانهای جهادی پرداخته شده است. در این پژوهش 70 مؤلفه سازمان جهادی استخراج شد که این 70 مؤلفه در 12 حوزه راهبردها، سیاستهای کلان، ویژگی نیروی انسانی، تعاملات، فرهنگ، ویژگیهای رهبران، آموزش و رشد، ساختار، تصمیم گیری، ارزیابی و نظارت، نظام حقوق و دستمزد و توصیف پیرامونی سازمان جهادی تقسیم بندی گردید. همپوشانی و یکپارچگی داده ها نشاندهنده اتقان و اعتبار پژوهش است.

در سال های اخیر ادبیات مدیریت جهادی تا حدودی وارد عرصه ی علمی و پژوهشی رشته ی مدیریت شده است. با توجه به ظهور و بروز مدیریت در بستر سازمان، لازم است تا ویژگی ها، ابعاد و مؤلفه های سازمان های جهادی در مقایسه با سازمان های دیگر شناسایی و استخراج شود. این پژوهش به دنبال شناسایی و توصیف ویژگی های الگوی سازمان جهادی در عرصه ی صنعت است. رویکرد این پژوهش کیفی بوده و راهبرد آن تحلیل مضمون است. با توجه به سؤال اصلی پژوهش که الگوی سازمان جهادی در بخش صنعت دارای چه ابعاد و مؤلفه هایی است، در مرحله ی اول مؤلفه های سازمان جهادی از طریق مصاحبه ی عمیق با 17 نفر استخراج گردید و ابعاد و مؤلفه های مستخرج از مصاحبه ها در جلسه ی گروه کانونی مورد بحث و اصلاح و تأیید قرار گرفت. یافته ها نشانگر آن است که در سازمان های جهادی صنعتی، عناصر اصلی تولید شامل سرمایه انسانی، سیاست گذاری تولید، زیرساخت و فرآیند تولید، سرمایه و مواد اولیه تحت رهبری و سازمان دهی جهادی منجر به رسیدن به اهداف و آرمان ها می گردند. همچنین سیاست گذاری تولید یکی از مهم ترین عناصر در سازمان جهادی می باشد که در آن مفاهیمی مانند تکلیف مداری، پیشرانی، شبکه تولید، خودکفایی، طراز ظرفیتی و طراز منفعتی در سازمان جهادی معنا پیدا خواهد کرد. بدیهی است که در این نوع از سازمان صنعتی، افراد باید دارای ارزش ها و روحیات جهادی باشند و فعالیت های خود را به صورت جهادی انجام دهند.