نهاله حیاتی

  کسب شناخت و درک کافی از نگرش شرکت ها نسبت به مسائل زیست محیطی، اولین و شاید مهم ترین گام در حوزه مطالعات گزارشگری مالی محیط زیست باشد که از طریق تحلیل محتوای گزارش فعالیت زیست محیطی هیئت مدیره شرکت های بورسی به عنوان شرکت های شاخص معرف جامعه حاصل می شود. مطالعه حاضر، این مهم را با هدف استخراج کلمات و شاخص های کلیدی و همچنین بررسی تفاوت افشا در صنایع مختلف دنبال می کند. به منظور موشکافی عمیق، بخش زیست محیطی گزارشات فعالیت هیئت مدیره شرکت های بورسی طی سال های 90 تا 94 استخراج گردید و با استفاده از استقرا در روش تحلیل محتوای کیفی و به کمک نرم افزار MAXQDA 12 Analytical Pro به بررسی این گزارشات پرداخته شد. نتیجه این پژوهش تعداد 15 کد مادر و 55 زیرکد است که گویای جریان حاکم بر گزارشات مذکور می باشد. همچنین نتایج حاصل از بررسی تأثیر صنعت بر ارائه گزارشات زیست محیطی تأیید فرضیه پژوهش را به همراه دارد که بیانگر معناداری تفاوت نوع افشا در صنایع مختلف است. جهت شناخت و مقایسه عمیق تر، تفسیرهای متفاوتی از نتایج خروجی نرم افزار ارائه شده است. همچنین ویژگی شرکت هایی که گزارشات مشابهی منتشر کرده اند، بررسی و تجزیه و تحلیل شده است.

مطالعه ی حاضر به دنبال برداشتن گامی در جهت شفاف سازی مفهوم ""جهان شهروندیِ شرکتی"" است. همزمان با ظهور این مفهوم طی دهه ی اخیر، دیدگاه های مختلفی درباره ی آن مطرح شده است، با این حال در تعریف این واژه توافق نظر وجود ندارد. به نظر می رسد در شرایط فقدان تعریفی مشخص و مورد پذیرش اکثریت محققان این زمینه، متونی که شرکت ها از طریق آن، از جهان شهروندی خود و حیطه ی مسئولیت های پذیرفته شده در قبال ذینفعان سخن گفته اند، منبع مناسبی برای درک این مفهوم نوظهور باشد. به این ترتیب در مطالعه ی حاضر، ضمن طرح تعاریف و چارچوب مفاهیم جهان شهروندی شرکتی، به تحلیل گزارشات پایداری برخی شرکت های موجود در لیست 100 شرکت برتر دنیا که طبق گزارش مجله ی مسئولیت شرکتی، توانسته اند خود را در عرصه ی بین المللی مطرح سازند، پرداخته شده است. مرور و بررسی متون مذکور، دیدگاه این شرکت ها نسبت به مفهوم شهروندی شرکتی و موقعیت اجتماعی آنها در بازارهای جهانی را روشن خواهد کرد. در انتها به طرح و تحلیل این مسئله پرداخته شده است که آیا شرکت ها از گزارشات پایداری و جهان شهروندی شرکتی در جهت مطرح کردن ملاحظات پایداری استفاده می کنند یا در جهت کسب شهرت و سود. اگر احتمال وجود چنین انگیزه ای مطرح باشد، این شرایط برای اهداف پایداری، هنوز هم مطلوب است یا خیر.

در سالهای اخیر، بازارهای مالی در سرتاسر دنیا ازجمله ایران به رشد قابل توجهی دست یافته است. ایجاد صندوق های سرمایه گذاری به گسترش نوآوری های ابزاری و نهادی در بازارهای مالی کمک کرده است. توانایی جذب پول توسط این صندوق ها و پتانسیل موجود در مکانیزم آنها از جمله ویژگی هایی همچون تنوع بخشی و تفکیک پذیری، به گسترش انواع مختلف این صندوق ها منجر شده است. در این میان نهادهای مالی غیرانتفاعی در ایران تا حدودی از این رشد جا مانده اند. ایجاد صندوق های سرمایه گذاری غیرانتفاعی می تواند راهکاری برای مشکلات تامین وجه نهادهای غیر انتفاعی محسوب شود. انتظار می رود برخی از نقاط ضعف کارکرد نهادهای غیرانتفاعی همچون ناتوانی در تامین مالی برای انجام فعالیتها و موانع حفظ نقدینگی، از طریق مزیتهای خاص صندوقهای سرمایه گذاری (بعنوان صندوقهای سرمایه گذاری غیرانتفاعی) جبران شود. در ایران اکثر نهادهای غیرانتفاعی که نمونه بارز آنها نهادهای وقفی و خیریه هستند، تلاش کرده اند با سرمایه گذاری در زمین و ساختمان بازده های مناسبی بدست آورند که این امر به لطف تورم بالای کشور در اکثر سالها محقق شده است. اما در سالهای پیش رو، امکان تشکیل صندوقهای سرمایه گذاری وقفی از طریق بازار سرمایه و اهداف اجتماعی وقف فرصت مناسبی پیش پای خیرین نهاده و انتظار می رود صرفنظر از تاثیر شاخص های کلان اقتصادی و با بهره گیری از ویژگی های صندوق های سرمایه گذاری بتوان بازده مناسبی کسب کرد. بنابراین مطالعه ی کارکرد و ویژگی های صندوقهای سرمایه گذاری غیر انتفاعی می تواند حائز اهمیت باشد. با توجه به نو بودن این ابزار مالی می توان انتظار داشت در آینده با فرهنگ سازی بهتر و توسعه ی اطلاعات واقفین و مدیران نهادهای وقفی و خیریه، عملکرد آنها بهبود یابد.

هدف پژوهش حاضر بررسی رفتار پیش بینی سود مدیران در دوره های قبل و بعد از تجدید ارائه می باشد. در پی تجدید ارائه ها دو انگیزه متناقض «بهبود حسن شهرت مدیر در نقش ارائه کننده صورت های مالی» و «اجتناب از ریسک های متعاقب تجدید ارائه، با سویه دار (بدبینانه) نمودن پیش بینی های پس از تجدید ارائه» می تواند مطرح باشد. برای بررسی رفتار پیش بینی سود مدیران در دوره های قبل و بعد از تجدید ارائه از روش پژوهش شبه آزمایشی و «طرح سری های زمانی منقطع با گروه مقایسه» در دو گروه آزمون و کنترل متشکل از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (درمجموع 65 شرکت) طی سال های 1386-1391 استفاده شده است. به موجب یافته های پژوهش، سویه خوش بینانه مدیران در پیش بینی سودهای آتی در دوره های پس از تجدید ارائه نسبت به دوره های قبل از آن، تغییر معناداری نداشته است. با رد فرضیة پژوهش مبنی بر وجود تفاوت معنادار در رفتار پیش بینی سود مدیران شرکت های تجدید ارائه کننده نسبت به شرکت های گروه کنترل، چنین استدلال می شود که عوامل دیگری غیر از تجدید ارائه می توانند موجب تغییر در رفتار پیش بینی سود مدیران در شرکت های گروه آزمون باشند.

مطالعه حاضر به بررسی تأثیر دقت برآوردی پیش بینی های سود هم زمان مدیران، بر رانش پس از اعلان سود می پردازد. مطالعه، شامل دو مرحله برآورد دقت پیش بینی سود مدیران و بررسی تأثیر دقت برآوردی پیش بینی بر رانش پس از اعلان سود است. الگوی مورد استفاده در مرحله اول پژوهش به منظور تخمین دقت پیش بینی سود مدیران، ویژگی های پیش بینی سود از جمله توانایی، دشواری و محیط پیش بینی را در نظر می گیرد. الگوی مورد استفاده در مرحله دوم پژوهش نیز، تأثیر دقت برآوردی پیش بینی سود بر رانش پس از اعلان سود را آزمون می کند. دوره زمانی پژوهش، سال های 1385 تا 1390 بوده و از روش داده های تلفیقی نامتوازن برای تخمین الگوهای دقت پیش بینی سود و رانش پس از اعلان سود استفاده شده است. نتایج مرحله اول مطالعه حاضر نشان می دهد که ویژگی های پیش بینی سود به طور معنادار می تواند دقت واقعی پیش بینی سود مدیران را توضیح دهد. همچنین نتایج حاصل از مرحله دوم پژوهش، نشان دهنده این است که سود غیرمنتظره، قادر نیست بازده های غیرعادی تعدیل شده را تبیین کند؛ این وضعیت در حالت انجام پیش بینی های هم زمان مدیران بدون در نظر گرفتن دقت این پیش بینی ها نیز صادق است و با دقیق تر شدن پیش بینی های سود هم زمان مدیران نیز ادامه می یابد.