کامبیز بهاءالدین بیگی

مقدمه: یکی از زمینه های پرکاربرد و موفق در سلامت از راه دور، ارائه خدمات سلامت روان و مشاوره است. در این مطالعه کارامدی روان درمانی در ارتباط از راه دور بررسی شده است. روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه کاربردی است که با بهره گیری از هر دو رویکرد کیفی و کمی، با استفاده از پرسشنامه و انجام مصاحبه صورت پذیرفته است. جمعیت مورد مطالعه شامل 30 نفر، با روش نمونه گیری در دسترس، از میان مراجعین به کلینیک تخصصی خانواده درمانی در شهر مشهد انتخاب شده اند که دربازه زمانی آبان تا دی ماه سال1393جهت دریافت خدمات، از طریق اینترنت با روان درمانگر خود در خارج از کشور ارتباط داشته اند. روایی محتوای ابزار با استفاده از نظرات سه نفراز متخصصین تأییدگردید و برای سنجش پایایی آزمون، از روش تحلیل ثبات درونی بهره گرفته شد. همچنین به منظور بررسی ارتباط متغییرهای زمینه ای و شاخصهای مورد مطالعه از ضریب همبستگی رتبه ایِ اسپرمن استفاده شده است. یافته ها: سه شاخص مورد اندازه گیری در این مطالعه به ترتیب شامل: تعامل بیمار–درمانگر، بارضایت 80 درصدی پاسخگویان، کارامدی ابزار مشاوره با امتیاز 3/73 درصد، و همچنین شاخص رضایتمندی با امتیاز 3/93 بوده است. اطلاعات مربوط به سوالات باز پرسشنامه و نتایج مصاحبه با روان درمانگر پس از تحلیل و بررسی به صورت دسته بندی موضوعی ارائه شده است. نتیجه گیری: کشور ایران با وسعت پهناور و تعداد قابل توجه مناطق محروم و دورافتاده، برای استفاده از مزایای تکنولوژی سلامت از راه دور، جهت بهبود دسترسی و توزیع عادلانه خدمات، پتانسیل خوبی دارد.

مقدمه: پزشکی از راه دورحوزه جدیدی است که از فن آوری نوین ارتباطات از راه دور برای تبادل اطلاعات پزشکی استفاده میکند. این ارتباط می تواند بین بیمار و پزشک جهت تشخیص از راه دور و یا بین دو پزشک و یا دو مرکز پزشکی جهت مشاوره از راه دور برقرار گردد .این پروژه در نظر دارد با توجه به کمبود متخصصان بیماری های پوستی در بسیاری از مناطق کشور و همچنین توزیع جغرافیایی نامتوازن این متخصصان و عدم حضور این متخصصان در مناطق روستایی و دور افتاده به ایجاد یک نرم افزار تحت وب تله درماتولوژی بر اساس روش ذخیره و ارسال با هدف کاهش مسافرت ها به مرکز استان بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که با پیاده سازی این نرم افزار در دانشگاه علوم پزشکی کرمان چه میزان از حجم مسافرت ها به مرکز استان کاهش می یابد. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به صورت توصیفی – مقطعی بوده که در یک بازه سه ماهه از شهریور تا آبان سال 1391خورشیدی جهت بررسی میزان کاهش مسافرت ها با پیاده سازی تله درماتولوژی در دانشگاه علوم پزشکی صورت پذیرفته است. جامعه مورد مطالعه بیماران مراجعه کننده به بزرگترین درمانگاه پوست دانشگاه علوم پزشکی کرمان بوده است. بیمار، پس از ورود بیمار به مطب پزشک اطلاعات هویتی وی و فاکتورهای مهم در امر تشخیص بیماری های پوستی و شرح حال بیمار و شهرستان محل اقامت بیمار از طریق پرسش نامه به دقت ثبت می شد و تصاویر ضایعه گرفته می شد. سپس بیمار نزد متخصص بیماری های پوست فرستاده می شد و تشخیص بیماری در محل کلینیک پوست با حضور و معاینه توسط متخصص پوست ثبت می شد. بعد از مدت حدود دو ماه با اطمینان از اینکه پزشک دیگر تشخیص های گذاشته شده قبلی را به خاطر ندارد از وی درخواست شد که نوع بیماری را بر اساس شرح حال و تصاویر دیجیتال ثبت شده مشخص کند. اینکار بر روی 91 بیمار انجام شد. بعد از اتمام کار، تشخیص اولیه که با روش حضوری گذاشته شده بود با تشخیصی که با روش غیر حضوری بعد از دو ماه گذاشته شده بود با هم مقایسه گردید و ضریب توافق Kappa به دست آمد. داده ها در نرم افزار SPSS نسخه 20 با استفاده از آمار توصیفی تحلیل گردیدند. به منظور حصول اطمینان از روایی پرسش نامه مذکور از نظرات 4 نفر از اساتید این حوزه استفاده گردید که با استفاده از آزمون ضریب توافق Kappa، 77/0 =α بدست آمد. یافته ها: بعد از تحلیل داده های 91 بیمار که به درمانگاه پوست یکی از بیمارستان های دانشگاه مراجعه نموده بودند مشخص گردید پیاده سازی نرم افزار منجر به کاهش36/82 درصدی مسافرت ها به مرکز استان می شود که این مسافرت ها روزانه با هدف تشخیص و درمان بیماری های پوستی انجام می گردد. نتیجه گیری: پس از اطمینان از رسیدن به هدف پروژه، طراحی نرم افزار آغاز و نرم افزار به صورت تحت وب به زبان ASP.net با بانک اطلاعاتی SQL Server طراحی و با آدرس Telederm.kmu.ac.ir در دانشگاه علوم پزشکی کرمان پیاده سازی گردید

ارایه خدمات بهداشتی و درمانی در جهان، متأثر از پیشرفت های دهه گذشته در فن آوری اطلاعات و ارتباطات تغییر و تحولاتی یافته است. یکی از مهم ترین این پیشرفت ها ، کاربرد پزشکی از راه دور 1 است، که به این صورت تعریف شده است: تبادل اطلاعات از راه دور با هدف تسهیل مراقبت بالینی ( هرش 2 و همکاران، 2006). این دانش در زمینه های گوناگون به کمک پزشکان و مدیران بهداشتی و درمانی آمده است. افزایش روزافزون واژه هایی مانند پوست شناسی از راه دور 3 ، آسیب شناسی از راه دور 4 و قلب شناسی از راه دور 5 نشان گر کاربرد فن آوری ارتباطات در زمینه پزشکی است. از موفق ترین حوزه های تخصصی پزشکی که پزشکی از راه دور را تجربه کرده، روانپزشکی است، که روانپزشکی از راه دور 6 نام گرفته است. روانپزشکی از راه دور به صورت ارایه مراقبت روان شناختی و تبادل اطلاعات مراقبت روانی، با هدف فراهم آوردن خدمات روانپزشکی در مناطق دورافتاده تعریف شده است (ن ُ رمن 7 ، 2006؛ مک گینتی 8 ، سعید 9 ، سیمونز 10 و یلدیریم 11 ، 2006)، که مانند دیگر شاخه های پزشکی از راه دور به سه صورت انجام می شود (هرش و همکاران، 2006): ذخیره و ارسال 12 ، زمان واقعی 13 و دورگه 14 (ترکیب دو روش پیشین). در روش نخست، انجام مشاوره به صورت ناهم زمان انجام می شود؛ شرح حال بیمار به همراه سایر مدارک لازم، از جمله تست های آزمایشگاهی و حتی تصاویر و کلیپ های کوتاه ویدیویی مصاحبه با بیمار، به وسیله یکی از فن آوری های ارتباطی برای پزشک متخصص ارسال می شود. سپس پزشک متخصص با بررسی اطلاعات، توصیه هایی برای پزشک عمومی یا فرد ارجاع دهنده می فرستد. در روش دوم، مشاوره به صورت زنده و هم زمان و به وسیله سامانه ویدیو- کنفرانس و با خط معمولی تلفن انجام می شود. در این روش جدا از جنبه مسافت، امکان صحبت پزشک و بیمار با یکدیگر وجود دارد و این امر معمولاً با حضور نفر سوم، که پزشک عمومی یا کارشناس آموزش دیده است، تسهیل می شود. در روش سوم که ترکیبی از دو روش پیشین است، پس از ارسال خلاصه ای از شرح حال بیمار و سایر مدارک برای پزشک متخصص، در صورت نیاز، روش هم زمان به کار می رود (هرش و همکاران، 2006). مزایای روانپزشکی از راه دور در ارایه خدمات روانپزشکی عبارت است از: 1- ارایه مشاوره برای مناطق دوردست، با هدف پیش گیری از سفرهای غیرضروری (دسوزا 15 ، 2000)، 2- ارایه مشاوره در فوریت های روانپزشکی (یلولیس 16 ، بورک 17 ، مارکس 18 ، هیلتی 19 و شور 20 ، 2008؛ سوروانیمی 21 ، اجانن 22 و سانتاماکی 23 ، 2005)، 3- کمک به بیماران درحال مراقبت در خانه که به دلایل گوناگون خروج آنها از خانه برای مراجعه به روانپزشک دشوار است، هم چنین ارایه خدمت به افراد ساکن در سرای سالمندان (ایکلهیمر 24 ، 2008)، 4- ارایه مشاوره روانپزشکی از راه دور برای کودکان (میرز 25 ، والنتین 26 و ملزر 27 ، 2008 )، 5- ارایه مشاوره به افراد زندانی که معمولاً انتقال آنها از زندان به بیمارستان پرهزینه است (آنتوناسی 1 ، بلوچ 2 ، سعید، یلدیریم و تالی 3 ، 2008)، 6- ارایه مشاوره در بلایا، برای پیش گیری از عوارض اختلال استرس پس آسیبی 4 (فروه 5 و همکاران 2007 ) و 7- آموزش کارکنان سامانه بهداشتی (زفتل 6 و همکاران، 2008). به نظر می رسد به کارگیری روانپزشکی از راه دور در ایران، مشوق ها و موانعی پیش رو دارد؛ برای نمونه تمایل بیشتر متخصصان برای زندگی در شهرهای بزرگ و از سوی دیگر گستردگی جغرافیایی، پراکندگی جمعیتی و وجود مناطق محروم در کشور، هم چنین وجود زیرساخت های نسبتاً خوب مخابراتی در کشور، از مشوق های به کارگیری روانپزشکی از راه دور است. از سوی دیگر مباحث مربوط به چگونگی پرداخت هزینه ها به پزشکان متخصص، مسایل مربوط به بیمه، مسایل فرهنگی و موضوع بسیار بااهمیت محرمانه ماندن و امنیت اطلاعات، از موانع کاربرد این سامانه است (هایلی 7 ، اُهینما 8 و روین 9 ، 2009) . بنابراین به نظر می رسد به بررسی های گسترده آمادگی سنجی، نیازسنجی و امکان سنجی برای به کارگیری فن آوری های ارتباطی در ارایه خدمات روانپزشکی در کشور نیاز است. در سال های پیشین پژوهشگران تلاش کرده اند با انجام بررسی های مروری معمولی یا مرور ساخت یافته، به پرسش های گوناگون در زمینه روانپزشکی از راه دور پاسخ دهند (هیلر 10 ، گنگور 11 و بچلدر 12 ، 2005)، ولی برخی از پرسش ها هم چنان باقی مانده است، که به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، مانند ایران اهمیت دارد؛ برای نمونه هنوز روشن نیست آیا روانپزشکی از راه دور در کشورهای درحال توسعه و به ویژه در کشورهای خاورمیانه چه وضعیتی خواهد داشت؟ از دیدگاه یک روانپزشک یا یک مدیر بهداشتی و درمانی در ایران، که امکان به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای ارایه مشاوره روانپزشکی از راه دور را بررسی می کند، پرسش