یوسف عارفی

از پدیده های ملموس و بسیار آشکاری که بعد از تغییر نظام سیاسی، و بیش از یک دهه حضور امریکا و انجوها در افغانستان مشاهده می شود تغییرات فراگیر و بسیار عمیق فرهنگی است. این تغییرات، در مواردی به حدی عمیق و گسترده است که اگر ثمره ی یک جریان هدایت شده و اقدامات عمدی و برنامه ریزی شده دانسته شود واقع بینانه تر می نماید تا تغییرات معمول و متعارف. از همین رو، پرسش از استراتژی و راهبردی که چنین نتیجه ای داده، و به این سر انجام منتهی شده، اولین چیزی است که در مواجهه عالمانه و پرسش گرانه با این تغییرات، به ذهن می آید. این نوشته با هدف پاسخ گوی به چنین پرسشی تکوین یافته، و با بررسی و تحلیل اسناد موجود در این زمینه، به این نتیجه رسیده است که دو نوع راهبرد فرهنگی مستقیم و غیر مستقیم برای امریکا و انجوها در افغانستان قابل ردیابی است و حضور پر تعداد انجوهای بین المللی در افغانستان در واقع یک قالب فریبنده برای راهبرد فرهنگی غیر مستقیم امریکا است از این رو، می توان گفت که تغییرات موجود آبش خور ارادی و برنامه ریزی شده دارد، نه خود به خودی و غیر ارادی و در پی اقدامات مشخصی که از آن ها به راهبرد فرهنگی امریکا و انجوها تعبیر شده، اتفاق افتاده است.

پرسش از هویت و چرایی تولد گفتمان علمی فرهنگی المصطفیصلی الله علیه و آله، موجب تکوین این پژوهش شده است. اگر گفتمان به معنای کلیت ساختاردهی شده از عمل مفصل بندی باشد که بر محور یک دال مرکزی و کانونی سازمان گرفته است و فهم انسان از واقعیت های جهان را تشکیل می دهد، در این صورت، می توان المصطفیصلی الله علیه و آله را به عنوان یک گفتمان معرفتی تصویر کرد که بر محور دال مرکزی اسلام شیعی مفصل بندی شده است و در صدد ارائه ی فهمی از واقعیت جهان است. این پژوهش، از منظر نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه، به گفتمان علمی و فرهنگی المصطفیصلی الله علیه و آله نگریسته است؛ گفتمان علمی فرهنگی المصطفیصلی الله علیه و آله در ذیل گفتمان ولایت فقیه و در حاشیه ی هژمونی آن متولد شده است و از سیاست ها و سیاست گذاری فرهنگی گفتمان ولایت فقیه به حساب می آید. هویت هر گفتمانی از نسبتی که با دیگر گفتمان ها برقرار می کند احراز می شود. در این نوشته، هویت گفتمان علمی فرهنگی المصطفیصلی الله علیه و آله از نقطه نظر نسبت آن با گفتمان سلفی، بررسی شده است. نشانه ها و اصولی که نظام معنایی گفتمان المصطفیصلی الله علیه و آله را از نظام معنایی گفتمان سلفی متفاوت می سازد، در حد امکان، نشان داده شده است و برای تکمیل دایره ی این تفاوت ها و تمایزها، اهداف، مسایل و موضوعاتی که در گفتمان المصطفیصلی الله علیه و آله مطرح است نیز بررسی شده است.