کبری محمددوست لشکامی

دربار تیموریان مرکز شکوفایی هنرهایی نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، کتاب آرایی و موسیقی بود و خطاطی و خوشنویسی در بین هنرهای این دوره اهمیت ویژه ای داشت. به همین جهت کتاب ها و کتیبه های متعدد از این دوره باقی مانده که حاصل فعالیت خطاطان صاحب فن در سبک های مختلف است. امیر علیشیر نوایی، وزیر هنردوست دوره سلطان حسین بایقرا، یکی از حامیان ویژه خطاطان و کاتبان بود و در دوره ی وی علاوه بر نگارش و تذهیب کتب مختلف، کتیبه های زیادی زینت بخش بناها شد و مکتب هرات دوره طلایی هنر خطاطی گردید. مساله اصلی اینجاست که چگونه شخصیت و تدابیر امیر علیشیر نوایی در رونق و رشته هنر خوشنویسی موثر بود. پاسخ سوال را باید علاقه او در ثبت و ضبط مجالس و وقایع، نگارش کتیبه های مختلف بناهای خیریه و مساجد برای نشان دادن قدرت و گسترش و تبلیغ دین، کتابت کتب جدید و علاقه ی او به خلق آثار هنری به جهت شکوه و قدرت جستجو کرد. از این رو در پژوهش حاضر ضمن بررسی موقعیت و جایگاه خطاطان در دربار امیر با معرفی مهمترین خطاطان و خوشنویسان مهم معاصر با او نقش دربار امیر را در رونق این هنر تبین می نماییم. در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای استفاده شده است.          

مسجد از مهمترین بناهای مذهبی در معماری اسلامی است که نقش مهمی در حیات فرهنگی، اجتماعی و مذهبی مسلمانان دارد. از آنجا که مسجد، خانه خدا و محل راز و نیاز مسلمانان با خداوند است، حکمرانان مسلمان در تلاش بودند مساجدی را احداث یا بازسازی کنند. آنان برای تزیین و زیبا سازی مادی و معنوی آن از هنرمندان و خطاطان بهره گرفتند و این گونه هنر خوش-نویسی در قالب کتیبه های تزیینی در معماری مساجد و بناهای مذهبی با کارکرد زیباشناختی و اعتقادی به کار گرفته شد. در دوره تیموری که به لحاظ معماری و هنر یکی از دوره های پررونق اسلامی است، در تزیین مساجد، از هنر خوشنویسی در استفاده زیادی شد. مسجد شاه یا امام از آثار دوره تیموری در مشهد است که در جنوب غربی مسجد گوهرشاد و در امتداد بازار زنجیر سابق قرار دارد. این مسجد، از جمله مساجد آرامگاهی دوران تیموری است که در فضای درونی و بیرونی آن مجموعا 21 کتیبه با بهره گیری از خطوط مختلف با مضامین گوناگون وجود دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی انواع خطوط و مضامین بکار رفته در این بنا است.