دانیال هرندی

پلیمرهای سنتزی به طور گسترده به صورت چسب ها، استحکام بخش ها و پوشش های حفاظتی در مرمت آثار تاریخی مورد استفاده قرار می گیرند. هرچند این مواد نسبت به پلیمرها و چسب های طبیعی مقاومت بهتری دربرابر میکروارگانیسم ها دارند اما اکثر پلیمرهای سنتزی منبع مناسبی از کربن و انرژی لازم برای رشد میکروارگانیسم ها به شمار می روند. ضمن اینکه، آثار هنری استحکام بخشی شده با این مواد همچنان موردحمله قارچ و کپک قرار گرفته و تخریب می شوند. عوامل محیطی و نور ماوراءبنفش نیز به تخریب این مواد سرعت می بخشند. بنابراین، نیاز به روشی جهت جلوگیری از هجوم میکروارگانیسم ها، همچنین افزایش مقاومت آنها دربرابر عوامل محیطی امری ضروری است. در این پژوهش، جهت ایجاد خواص ضدقارچی در استحکام بخش پلی وینیل بوتیرال (PVB) از فوتوکاتالیست نانوذرات تیتانیوم دی اکسید استفاده شد. نمونه ها از چوب کبوده با توجه به دستورالعمل Bravery آماده شدند و با نانوکامپوزیت تیتانیوم دی اکسید در پلی وینیل بوتیرال، تحت شرایط خلأ، تیمار شدند؛ سپس جداگانه در شرایط تاریک و زیر نور، به مدت 7 هفته تحت تأثیر قارچ رنگین کمان به عنوان مولد پوسیدگی سفید چوب قرار داده شدند. نمونه تیمارشده و بدون تیمار تحت پیرسازی تسریعی دما، رطوبت و نور UV قرار گرفتند. نتایج نشان داد که نمونه چوب های تیمارشده با میزان مصرفی یک درصد از نانوذرات TiO2 (4/0گرم) در PVB 5 درصد، در شرایط بدون نور اثر ضدقارچی نداشت. اما مقدار 2 درصد از آن (8/0گرم) در شرایط تاریکی، توانست از تخریب چوب دربرابر پوسیدگی سفید محافظت کند. نمونه های کشت شده در شرایط نور، در هر دو میزان مصرفی1 و 2 درصد از TiO2 توانست در نمونه های تیمارشده با نانوکامپوزیت خاصیت ضدقارچی ایجاد کند و از چوب دربرابر قارچ مولد پوسیدگی سفید محافظت نماید. پیرسازی تسریعی نمونه های بدون تیمار و تیمارشده تحت شرایط پیرسازی دما، رطوبت و نورUV، نشان دهنده محافظت نمونه های تیمارشده درمقابل نور ماوراءبنفش و شرایط محیطی بودند.

بخش بسیار بزرگی از آثار تاریخی و فرهنگی ایران شامل آثار هنری لاکی است. این اشیاء باقی مانده از گذشته، در موزه ها، آرشیوها و یا مجموعه های خصوصی یافت می شوند که از نظر زیبایی شناختی و تاریخی واجد ارزشاند. این آثار هنری به مرور زمان دچار آسیب هایی شده و شناسایی و شناخت این آسیب ها، کمک بسزایی به مرمتگر جهت جلوگیری از گسترش آسیب ها و در نهایت صیانت و نگهداری از این هنر ارزنده می کند. در این پژوهش عوامل آسیب رسان به این گونه اشیاء و آسیب های جلد لاکی کتاب دیوان نصرت واقع در موزه آذربایجان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که علاوه بر نور مضرUV، نگهداری اشیای لاکی در نور 350تا 500 لوکس نوری که فاقد نور UVهستند، آسیب وارد نموده و بهتر است درکمتر 200 لوکس نوری نگه داری شوند. عوامل زیادی از جمله رطوبت باعث مات و ابری شدن سطح لاک می شود. لاک های حلال الکلی مانند شلاک که فاقد ترپن است و لاک های روغنی مانند روغن کمان که ترکیبی از رزین دی ترپنی سندروس و روغن بزرک است به گونه ای متفاوت پیر می شوند. شناسایی این دو نوع لاک برای انتخاب پوشش دهنده مرمتی امری ضروری است.

مرمت دیوارنگاره های بناهای مذهبی-اسلامی در ایران مستلزم اصول و معیارهایی است که قابل قبول مجامع بین المللی باشد. این اصول باید با توجه به ارزش های مذهبی و اعتقادی جامعه همسان سازی شود. این اقدام در مرمت تصاویر و تمثال هایی از ائمه و بزرگان دین که به عنوان دیوارنگاره های این اماکن ترسیم شده است عینیت بیشتری پیدامی کند.با توجه به اینکه حد دخالت در مرمت این نوع نقاشی ها مشخص نیست، در برخی موارد باعث شده که مرمتگر، علایق و سلیقه شخصی خود را بیش از حد اعمال کرده و از مفاهیم اولیه اثر بکاهد. در همین راستا با بهره گیری از روش تحلیل و نقد روش های مرمت دیوارنگاره، به بررسی و نقد مرمت انجام شده پنج بنای مذهبی پرداخته شده و نقاط قوت و ضعف آن مورد بررسی قرار گرفته است. وجود تنوع روش های موزون سازی رنگی دیوارنگاره های بناهای مذهبی در نقاط مختلف ایران نیز به چشم می خورد که نوعی ضعف در حوزه اصول مداخله به شمار می-آید.بااین بررسی می توان به این نتیجه دست یافت که نبوداصول و معیارهای مدون در مرمت این گونه آثار باعث کاستی هایی در حفاظت و صیانت آنها شده واصالت آن خدشه دار شده است.