محمدجواد نیک روش

وحی به عنوان یکی از منابع اختصاصی معرفت دینی، جایگاهی ویژه در ادبیات قرآنی دارد و اتخاذ الگویی صحیح جهت باورمند نمودن مردمان عصر نزول به این واژه را می توان از اقدامات شگفت شارع مقدس محسوب نمود. این واژه و مشتقات آن بیش از 70 بار در قرآن کریم بکار رفته اند. از طریق بررسی روند نزول آیات مشتمل بر واژه وحی و پیوند مفاهیم مرتبط، می توان به الگویی که شارع مقدس جهت معتقد نمودن جامعه به وحی و قداست آن مدنظر داشته است، دست یافت. دستیابی به چنین الگویی می تواند زمینه ساز طراحی الگویی شایسته جهت خط مشی گذاری فرهنگی مطلوب در مسیر باورمند نمودن جامعه به مفاهیم والای ارزشی محسوب گردد. در پژوهش حاضر با بهره گیری از روش شناسی تفسیر تنزیلی از یک سو و روش شناسی تحلیل مضمون از سوی دیگر، آیات مشتمل بر واژه وحی و مشتقات آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و پس از طی مراحل تحلیل مضمون، برداشت روش شناسانه محقق از الگوی مدنظر پروردگار متعال در پیاده سازی واژه وحی در جامعه ارائه و الگوی مطلوب انتزاع شده است. بر اساس نتایج تحقیق، الگوی مدنظر مشتمل بر سه بُعد و هر بُعد نیز مشتمل بر مجموعه ای از مولفه هاست. بُعد «اعتقادی و فرهنگی-اجتماعی»؛ مشتمل بر مولفه هایی از جمله: تبیین چیستی و از کجایی مفهوم برای مخاطبین و تبیین مستمر ویژگی های مفهوم، بُعد «مدیریتی و اجرایی»؛ مشتمل بر مولفه های: انتخاب پیام رسان شایسته و بیان ویژگی های او برای مخاطبین، تقویت و حمایت مستمر نسبت به پیام رسان، و نظارت جدی و مستمر بر پیام رسان، و بُعد «سیاسی-امنیتی»؛ مشتمل بر مولفه های: برنامه ریزی جهت مقابله با مخالفین مفهوم و اعلان عمومی و توجه مستمر به مکر مخالفین مفهوم.

مقاله «تشیع و قرآن» اثر مستشرق یهودی «بارآشر» است، که با تأکید بر برخی اقوال ناصواب و برجسته نمودن بعضی از فرقه های نادر و حتی مطرود شیعه، درصدد ارائه تصویری غیرواقعی از نگاه شیعه پیرامون قرآن کریم می باشد. مقاله مزبور در دایرةالمعارف قرآن (لیدن) منتشر شده که یکی از دایرةالمعارف های برجسته و مورد رجوع جهانی پیرامون قرآن کریم است و مطالب آن در سراسر جهان مورد رجوع و استناد قرار می­گیرد. نوشتار پیش رو ضمن اشاره به محتوای مقاله مذکور، نظریات ناصواب بارآشر درباره نگاه شیعه به قرآن را با استفاده از مصادر معتبر شیعی و استدلال های متقن در بوته نقد قرار داده است. این مقاله در آغاز به معرفی سوابق علمی مؤلف پرداخته و در ادامه هر یک از بخش های مقاله مذبور را به همراه ذکر موارد ناصواب آن به اختصار ارائه کرده و سپس نقد هر قسمت به صورت مجزا و با تکیه بر منابع مهمی که مؤلف از آن ها استفاده چندانی ننموده را بیان کرده است