محمد ملکی نهاوندی

ابن اثیر (م 606 ق)، یکی از تواناترین غریب نگاران حدیث است و کتاب وی، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، یکی از مهم ترین کتاب های غریب الحدیث به شمار می رود. توانایی های فردی ابن اثیر، تسلّط او بر علوم مرتبط با غریب الحدیث هم چون لغت و حدیث و هم چنین بهره¬گیری از همه دستاوردهای گذشتگان، سه عنصر اساسی در موفّقیت او در این دانش و نیز توجّه زیاد صاحب نظران پس از او به کتاب النهایه نیز نشان گر قوّت کار وی در این عرصه است.

«حجیت قول لغوی» یکی از مباحث مهم اصول فقه است که تاکنون از منظر واقعیات تاریخ لغت به آن نپرداخته اند. تاکنون هیچ تعریفی از «لغوی» مطرح نشده است و در این مختصر از این دو، تعریف جامعی ارائه خواهد شد. تاریخچه لغت نگاری، گویای آن است که شرح کلمات عربی به درستی و کامل به ما منتقل شده اند. این تاریخ، بسیار اعتمادساز بوده و تلاش برخی از اصولی ها برای اثبات «قول لغوی» از راه های مختلفی همچون خبرویت لغوی، انسداد صغیر، سیره عقلا و اجماع (هرچند در مواردی مؤثر بوده است) کامل نیست. با بررسی تاریخی در دانش لغت نگاری عرب، مشخص می شود که: «شفافیت تاریخ نگارش لغت عرب و انتقال درست کلمات و شروح اصیل عرب» و «خبرویت قول لغوی» البته با بیان جدید؛ دو دلیل مهم برای اثبات حجیت قول لغوی هستند.