علی اکبر جلالی

درآغاز قرن 21 و هزاره سوم، ارتباطات، فن‌آوری و اینترنت جزءلاینفک زندگی بشر شده‌است. افزایش نمایی کاربران اینترنت، توسعه ارتباطات، شبکه‌های اطلاع‌رسانی، تنوع کاربردهای اینترنت، ایجاد شهرهای الکترونیکی و اینترنتی و طرح حکومت الکترونیکی از جمله شواهد موجود در تاثیرگذاری سریع این پدیده ارتباطی درجهان است. یکی از ویژگیهای اینترنت در مقایسه با سایر امکانات ارتباطی، درآن است که برخلاف روزنامه، سینما و رادیو و تلویزیون که اخبار و اطلاعات موردنظر را یکسویه انتقال می‌دهند، اینترنت ابزاری دو سویه است و همه می‌توانند بدون تبعیض، از اطلاعات آن استفاده کنند و یا به انبوه اطلاعات آن بیفزایند. نقش محوری اینترنت به عنوان ابزار اطلاع‌رسانی، چنان مهم است که بدون درنظر گرفتن آن، امکان برنامه‌ریزی، توسعه و بهرهوری در زمینه‌های فرهنگی، علمی، اقتصادی، آموزشی و ارتباطات در جهان آینده امکان‌پذیر نخواهد بود.

شهرهای الکترونیکی در جهان با سرعت رو به توسعه فرصت های بسیاری را برای محیط های زندگی، کار و تفریح مردم به وجود آورده است. شهرهای الکترونیکی در یک جامعه اطلاعاتی بستری را فراهم می کند تا مردم وارد هزاره سوم شده و تجربیات جدیدی را در زندگی آغاز کنند. اگرچه تجربه زیادی در این زمینه در سطح ملی و بین المللی وجود ندارد و آینده زندگی در این نوع شهرها هنوز کاملاً مشخص نیست، اما باید پذیرفت که نسل جوان آن را باور داشته و با ابزارهای جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات مسیر جدیدی را طی خواهند کرد. بنابراین بهتر است ابعاد این پدیده تا حد مقدور از دیدگاه های مختلف مورد مطالعه و توجه قرار گیرد و آمادگی لازم برای پذیرش آن در چارچوب هنجارهای ملی در میان مردم فراهم شود. شهر الکترونیکی بر اساس اصول و مبانی پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات شکل گرفته و به عنوان یکی از کاربردهای این فناوری در حال توسعه است. نزدیک به سه دهه است که واژه فناوری اطلاعات یا فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک پدیده نوظهور و قدرتمند جای خود را در جهان باز کرده و گفته می شود که تا 2015 میلادی کاربردهای این فناوری نزدیک به 95 درصد از امور روزمره جوامع را به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم تحت تأثیر خود قرار می دهد. سرعت تأثیر گذاری و گسترش این پدیده در زندگی بشر هزاره سوم بسیار زیاد است به طوری که از هم اکنون تغییر اساسی در ساختارهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دیده می شود و می رود تا بنیان های سنتی اداره جوامع را دچار تغییر و تحول اساسی و سیستم جدیدی از مدیریت اشتراکی را معرفی کند. میزان تأثیر گذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن در جهان، به اندازه ای زیاد بوده است که سران کشورهای جهان را به گونه ای متأثر ساخته تا با برگزاری دو اجلاس مهم در 2003 و 2005 میلادی در ژنو و تونس، پایه های اصول جامعه اطلاعاتی را شکل دهند و با تهیه برنامه اصول و برنامه عمل برای جامعه اطلاعاتی جهانی خود را برای تغییرات بیشتر آماده کنند.

نرخ تغییر نحوه زندگی اجتماعی در سالهای اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است . نقش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی بشری در قالب شهرها یی که مبتنی بر این نوع از فنّاوری بنا میشوند انکارناپذیر است. تصویری که از آینده زندگی اجتماعی امروز و ساختارهای شهری در آیندهای نه چندان دور ترسیم میشود، در قالب شهرهای الکترونیک شکل میگیرد. رفاه شهروندان الکترونیک در جوامع پیشروی فردا در گرو داشتن دانش لازم در ارائه یا استفاده از امکاناتی است که در سبک زندگی الکترونیک وجود خواهد داشت . فقر الکترونیک به کمبود این نوع دانش در میان شهروندان الکترونیکی اشاره دارد و خط ی فرض ی را در جامعه ترسیم و افراد جامعه را به دو قشر فقیر و غیرفقیر تقسیم میکند که به آن خط فقر الکترونی ک میگوییم. در این مقاله روشی برای محاسبه آستانه خط فقر بر پای ه نیازها ی اساس ی ی ک شهروند الکترونیکارائه شده است.

امروزه کشورهایی که می توانند به نیروهای کار کیفی خود مباهات و افتخار کنند، معمولاً کشورهایی هستند که در زمینه آموزش فنی و حرفه ای سرمایه گذاری کرده اند. برای مثال، جمهوری کره و سنگاپور، پس از سرمایه گذاری در این زمینه به مدت بیست سال، در حال حاضر از نیروهای کارآ با لیاقت و اقتصاد پویا بهره مند شده اند. تجربه فوق نشان می دهد که آموزش هزینه کردن نیست، بلکه یک نوع سرمایه گذاری است. اساس جوامع فردا بر پایه روش و محیطهای فن آوری بنا خواهد شد که در آنها روشهای آموزش، فراگیری و آموزش فنی حرفه ای کاملاً تغییر خواهد کرد. دیدگاههای متفاوتی در خصوص پیش بینی تأثیر فن آوری نوین در آموزش فنی و حرفه ای قرن بیست و یکم وجود دارد. اغلب این دیدگاهها بر اساس پیشرفتهای به دست آمده در سالهای اخیر، در زمینه فنی و جامعه شناسی بنا شده است. یک جامعه به نوع جدید فن آوری نیاز دارد. نظر به اینکه توسعه فن آوری با سرعتی بی سابقه به پیش می رود، درک تغییرات برای مردم مشکل خواهد بود. به دلیل اینکه جامعه ما از نظر فن آوری  تا اندازه ای پیچیده شده است، نیاز برای مطلع کردن مردم از نظر فن آوری بسیار مهمه می نماید. تغییر در جمعیت، پیشرفتهای جدید در زمینه فن آوری، یک محیط و جامعه جهانی پیچیده و تقاضاهای جدید برای کارگران، تغییرات اساسی را در محل کار در زمینه فن آوری به وجود می آورد. جهت درک این چالشها و فرصتها به آموزش قوی فنی و حرفه ای علمی و دانش عمیق فنی و حرفه ای و تخصص نیاز است. از میان تمام بخشهای فن آوری برای بهبود آموزش فنی و حرفه ای، موضوعات زیر انتخاب شده است که در این مقاله بحث می شود. - اولویتهای انتخاب فن آوریهای نوین در آموزش فنی و حرفه ای که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد؛ - اتخاذ تصمیمهای معقول در خصوص فن آوریهای نوین - تلاش در جهت متحد ساختن کشورهای در حال توسعه در جامعه اطلاعاتی؛