کوروش احترامیان

یکی از مهمترین نشانه های هواشناسی که در مقیاس جهانی بر فراسنجهای آب و هوایی در مناطق مختلف کره زمین تاثیر میگذارد، پدیده ENSO یا النینو- نوسانات جنوبی است. نوسانات این پدیده باعث ایجاد نوسانات معنیداری در وضعیت بارش و دمای برخی نقاط کره زمین می شود. در این پژوهش به منظور بررسی میزان ارتباط تغییر آب و هوا با پدیده ENSO و ارتباط آن با تغییرات فراسنجهای آب و هوایی و امکان پیش بینی وقوع خشکسالی در استان خراسان ،ابتدا با استفاده از رابطه همبستگی سالانه و فصلی شاخص نوسانات جنوبی (SOI) با داده های بارش به دست آمده و سپس به منظور مطالعه دقیقتر نحوه تاثیر پدیده ENSO بر نحوه تغییرات بارش مناطق مختلف استان خراسان ، نقشه های پهنه بندی مربوط ترسیم شد. به طور کلی میتوان نتیجه گرفت بارش کلیهمناطق استان (به ویژه نوار مرکزی و تا حدودی شمالی) نسبت به پدیده ENSO واکنش معنیداری نشان میدهند. به عبارت دیگر میانگین ضرایب همبستگی بارش با مقادیر SOI به طور سالانه و فصلی منفی است، یعنی با افزایش مقادیر SOI ، مقادیر بارش در سطح استان خراسان در فصول و سالهای مختلف کاهش مییابد.بنابراین در مناطق مختلف استان خراسان در زمان فعالیت فاز منفی ENSO (شرایط النینو)، تغییرات بارش به صورت افزایشی می باشدو این شرایط را میتوان با دگرگونی الگوی وقوع پدیده ENSO در سطح جهان مرتبط دانست.

در این تحقیق به منظور بررسی امکان پیش بینی کوتاه مدت سرمازدگی با استفاده از داده های درجه حرارت روزانه و رطوبت نسبی ساعت 5/6 بعد از ظهر ایستگاه سینوپتیک مشهد برای ماه های آذر تا اسفند سال های 80-1363، مقادیر نقطه شبنم روزانه محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل آماری داده های موجود و آزمون های برازش آماری نشان داد که بین پارامترهای رطوبت نسبی و تفاضل دمای حداقل و نقطه شبنم، یک رابطه همبستگی معنی داری به صورت  Min-Dew=30.9-0.325RH   با ظریب همبستگی 70% وجود دارد. بنابراین نتیجه گیری شد در روزهایی که مقدار رطوبت نسبی در هنگام عصر کمتر از 75% می باشد احتمال وقوع سرمازدگی کم بوده و برای تعیین مقدار دقیق حداقل دمای فردای آن روز می توان از رابطه استخراج شده استفاده نمود. اما در روزهایی که مقدار این پارامتر بین 100%- 75% باشد، احتمال بوز سرمازدگی بسیار جدی بوده و بایستی با اعلام پیش آگاهی های لازم به کشاورزان منطقه در حد امکان از بروز خسارات بیشتر جلوگیری نمود.

در این پژوهش به منظور بررسی میزان ارتباط تغییر اقلیم با پدیده ENSO و ارتباط آن با تغییرات پارامترهای آب و هوایی ابتدا با استفاده از رابطه همبستگی سالانه و فصلی، شاخص نوسانات جنوبی (SOI) با داده های دما به دست آمده و سپس به منظور مطالعه دقیق تر نحوه تأثیر پدیده ENSO بر نحوه تغییرات دمای مناطق مختلف استان خراسان نقشه های پهنه بندی مربوطه ترسیم شد . به طور کلی می توان نتیجه گرفت دمای کلیه مناطق استان (به ویژه نوار مرکزی و تا حدودی شمالی ) نسبت به پدیده ENSO واکنش معنی داری نشان می دهد بi عبارت دیگر میانگین ضرایب همبستگی دما با مقادیر SOI به طور سالانه و فصلی منفی است، به طور سالانه و فصلی منفی است، یعنی با افزایش مقادیر SOI مقادیر دما در سطح استان خراسان در فصول و سال های مختلف کاهش می یابد. با توجه به افزایش دمای مناطق مختلف استان (به طور فصلی و سالانه ) در زمان فعالیت فاز منفی ENSO شرایط النینو )، تغییرات دمای استان در این شرایط را می توان به دگرگونی الگوی وقوع پدیده ENSO در اثر تغییرات اقلیمی در سطح جهان مرتبط دانست.