علیرضا کوهی

واژه فردوس که تنها دو بار در قرآن کریم آمده است، در طول تاریخ، سیر و تطور معنوی و همچنین انتقال جغرافیایی و زبانی پیچیده ای داشته است؛ تا حدی که لغت شناسان نتوانسته اند به نظریه ای واحد درباره آن دست یابند. در این نوشتار به معناشناسی این واژه، قبل، همزمان و بعد از نزول قرآن کریم پرداخته و با کاوش در سیر تحول معنایی آن در طول تاریخ و بررسی موارد تکرار شده آن در قرآن کریم، به بررسی لغات قریب المعنی و متحد الموضوع آن در قرآن کریم می پردازیم.

امام خمینی قرآن شناسی عارف است که با هدف تربیت نفوس، تدبر در قرآن کریم را که یکی از ابزار معرفت و خودسازی است، همواره مورد تأکید قرار داده و خود او تعریف، راهکارها، ثمرات، ابزار و آسیبهای آن را در لابلای آموزه های قرآنی و اخلاقی خود به دست داده است. کاوش در آثار مکتوب و شفاهی برجای مانده از امام خمینی ما را به این موضوعات رهنمون است. لذا در این نوشتار با شیوه ای توصیفی و تحلیلی و با استفاده از این میراث مکتوب و شفاهی، اندیشه قرآنی امام خمینی در موضوع تدبر در قرآن را به بحث نشسته ایم.

تفاخر یکی از بیماری های روانی و رذایل اخلاقی است که انسان امروز، برخلاف پیشرفت های مادی چشمگیر، بیش از گذشته به آن مبتلا شده است. از ابتدا که انسان احساس کرد چیزی دارد که دیگری ندارد و لذا احساس برتری کرد، صفت تفاخر در او به وجود آمد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و در آن از قرآن کریم، تفسیرهای قرآن و کتاب های حدیث و اخلاق استفاده شده است. درمان تفاخر مقدماتی دارد. نسخه قرآنی تفاخر در دو بخش فردی و اجتماعی دسته بندی می شود. در نسخه فردی می توان به مطالبی چون ایمان به معاد، اندیشه در حساب و کتاب قیامت، یادآوری قدرت الهی و ضعف خویش، همچنین اندیشه در منشأ پیدایش خود اشاره کرد و نسخه اجتماعی آن شامل احسان به دیگران و تفکر در سرگذشت نیاکان است. این نوشتار درپی بررسی مفهوم شناسی تفاخر و ارائه نسخه قرآنی درمان آن است.