اسماعیل فدایی نژاد

مدل های تعالی سازمانی ابزاری قدرتمند در ارزیابی عملکرد سازمان ها بشمار می آیند و بسیاری سازمان ها در جهان از این ابزارها بهره جسته­اند. در این سال ها سازمان های ایرانی هم برای ارزیابی عملکرد خود یکی از رایج ترین این مدل­ ها یعنی مدل تعالی بنیاد کیفیت اروپا (EFQM) را به کار گرفته­اند. از آنجا که بررسیِ تطبیقیِ نتایج چنین ارزیابیهایی می تواند در درک و بهبود سازوکارهایِ ارزیابی عملکرد راهگشا باشد، مقایسه عملکردِ سازمان ها با ابعاد ساختاری و محتوایی متفاوت(کوچک/بزرگ، دولتی/ خصوصی، خدماتی/ تولیدی و غیره) اهمیت می­یابد. این نوشته بنا دارد بررسی مقایسه­ای نتایج ارزیابی بر اساس مدل EFQM را بر­اساس متغیر اندازه (کوچک/بزرگ) پی بگیرد. این پژوهشِ پیمایشی-توصیفی برای جامعه شرکت های تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران انجام می شود و فرض وجود تفاوت در معیارهای 9 گانه تعالی سازمانی در سازمان های بزرگ و کوچک به آزمون گزارده می شود. با توجه به نوع توزیع یافته­ها، روش آماری مورد استفاده آزمون لِوِن و آزمون تفاوت میانگین های دو جامعه است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در معیارهای توانمندسازهای مدل EFQM بین سازمان های بزرگ و کوچک تفاوت معناداری وجود ندارد ولی در معیارهای نتایج می توان تفاوت هایی را سراغ گرفت.

راهبرد رشد انتخابی هوشمندانه در مسیر تکامل بنگاه است. بنگاه ها انتخاب می کنند که در حضور ریسک چگونه از منابع خود برای رشد استفاده کنند. هدف از این پژوهش، مطالعه نقش ریسک در انتخاب استراتژی رشد بنگاه در صنایع با فناوری پیشرفته در ایران است. مدل پژوهش بر اساس مطالعات پیشین در داخل و خارج از کشور، بررسی صنایع با فناوری پیشرفته و دیدگاه های خبرگان و پیشنهادهای محقق بنا گردید. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه ای محقق ساخته، جمع آوری شده و با استفاده از مدل معادلات ساختاری مورد آزمون قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران بنگاه های صنعتی کشور در صنایع دارای فناوری پیشرفته  است. به منظور جمع آوری داده ها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد و داده های حاصل از نمونه ای 451 نفره مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که: 1) استراتژی ِهای رشد بنگاه با تکنولوژی بالا بر کارآمدی آن ها مؤثر است، 2) منابع بر استراتژی رشد بنگاه هایتک تأثیرگذار هست، 3) بنگاه هایتک براساس نوع ریسک، از منابع، برای استراتژی های رشد استفاده می کند و 4) بنگاه تکنولوژی بالا براساس ریسکی که ادراک می کند از کارآمدی، برای رشد به شکل سود و جذابیت منابع موردنیاز برای رشد را فراهم می آورد.

پژوهش حاضر عملکرد چندین عامل اصلی توضیح دهنده ریسک غیرسیستماتیک که تاکنون در ادبیات مالی مورد استفاده قرارگرفته اند، یعنی اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، گردش سهام، اهرم بازاری، سود هر سهم و مالکیت نهادی را در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1388 تا 1394 مورد بررسی قرار داده است. بدین صورت که برای تجزیه وتحلیل رابطه میان این ویژگی ها و ریسک غیرسیستماتیک در مقاطع اوراق بهادار از رگرسیون فاما-مک بث (1973) و برای بررسی این رابطه برای هر ورقه بهادار از رگرسیون سری زمانی استفاده شده است. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل رابطه مقطعی نشان می دهد که تنها ویژگی های اندازه و گردش سهام در تجزیه وتحلیل سرمایه گذاری به عنوان شاخص هایی از ریسک غیرسیستماتیک نسبی برای تمام اوراق بهادار مفید می باشند. از سوی دیگر، در تحلیل تک ورقه های بهادار، شواهد حاکی از آن است که نسبت اوراق بهادار با رابطه معنی دار میان هر یک از ویژگی های در نظر گرفته شده و ریسک غیرسیستماتیک، بسیار ناچیز است. بنابراین، اغلب ویژگی های در نظر گرفته شده، پیش بینی کننده های ضعیفی برای تغییرات آتی ریسک غیرسیستماتیک هر ورقه بهادار مشخص می باشند.