وحید معینی

از دیرباز، قهوه خانه ها در شمار نهادهای اجتماعی- فرهنگی تأثیرگذاری بودند که در ادامه ی فعالیت های خود به جایگاهی ثابت جهت اجرای نمایش های سنتی- مذهبی ایرانی و برخی خرده نمایش ها تبدیل شدند. پژوهش حاضر در پی بررسی جایگاه گذشته و اکنون این مکان ها در حوزه ی اجرای نمایش های سنتی- مذهبی و پاسخگویی به این پرسش است که؛ آیا می توان ضمن اجرای نمایش های ایرانی در اشکال احیاشده آنها ، فضاها و مکان های تازه ای را نیز برای اجرای نمایش در دیگر نهادها و کانون های اجتماعی و فرهنگی معاصر ایجاد کرد؟ بنابراین هدف اصلی این پژوهش ، ارائه ی راهکار و الگویی عملی و کاربردی بر مبنای نیاز جامعه ی امروز بوده است. روش تحقیق، مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده و در گردآوری اطلاعات اولیه نیز از روش اسنادی و علی الخصوص سفرنامه های مستشرقین بهره برده شده است. به این ترتیب در این مقاله ابتدا به موضوع قهوه خانه ها، شرایط ایجاد، شکل گیری و تطور آنها به عنوان جایگاهی ثابت برای اجرای نمایش های ایرانی پرداخته شده، سپس رابطه ی فضا و معماری قهوه خانه ها با فضا و مکان نمایش های ایرانی بررسی و تشریح شده است. در نتیجه گیری نیز مهم ترین یافته ی پژوهش، پیشنهاد الگویی برای توسعه و پایداری اشکال اجرایی نمایش های ایرانی در دوران معاصر و نمودار اجرایی آن است.