محمدرضا یزدان پناه

بانک ها به عنوان نهادهای بازار پول می توانند نقش انکارناپذیر در مقوله های اقتصادی و اجتماعی نظیر توسعه فضای شهری، مشارکت در حفظ زیست محیط، تأسیس مراکز درمانی و غیره داشته باشند. در تحقیق حاضر سعی بر این بود که نشان داده شود که نظام بانکداری در ایران تا چه حدی با اصول بانکداری اسلامی- اجتماعی (QBLP) منطبق می باشد و همچنین سیستم موجود تا چه حد در کمرنگ شدن فقر، تبعیضات قومی، جنسیتی و دغدغه های زیست محیطی و اجرای قوانین اسلامی نقش داشته است. در این پژوهش از روش کیفی استفاده شده است و استراتژی آن تحلیل محتوی بوده است. داده های تحقیق بر اساس متون، مستندات و اساسنامه بانک سپه و بانک انصار سابق گردآوری و تلخیص شده است. نتایج نشان داد که درصد فراوانی چهار عامل مدل QBLP براساس کدگذاری فعالیت های بانک انصار سابق ، عامل شریعت 51 درصد، زیست محیط 44 درصد، مردم 88 درصد و سوددهی81 درصد می باشد. همچنین درصد فراوانی عوامل مدل QBLP برحسب نوع فعالیت در اساسنامه بانک سپه، شریعت 45 درصد ، زیست محیط 22 درصد، مردم 81 درصد و سوددهی 81 درصد است. نتایج کلی پژوهش نشان داد که سیستم بانکداری موجود، اصول چهارگانه بانکداری اسلامی-اجتماعی رعایت می کند، بنابراین خلأهای موجود در نظام بانکداری ایران از بین رفته و نیازهای توسعه جوامع مسلمانان مرتفع می شود ولی آن چنان که باید به دغدغه های زیست محیطی اهمیت نمی دهد.

برای تعیین جامعه شناسی پول بهتر است که آثار در دو بعد اساسی مطالعه شود. بعد اول دیدگاه های ساختاری (خرد و کلان) مربوط به الگوی نقش ها و روابط موضوعات که در بخش خرد، پول مانند یک شی بین اشخاص مبادله می شود و در بخش کلان طبق سیاست و مکانیسم های قانونی حاکم بر تجارت بازار جابه جا می شود. در بخش خرد باورها و رفتارهای افراد در رابطه با پول است و در بخش کلان ارزش های مدنی جامعه و مذهب را در بر می گیرد.  بانکداری اسلامی در امتداد شریعت یا همان قوانین اسلامی اجرا می گردد و هدفش رسیدن به توسعه اجتماعی از طریق سرمایه گذاری اخلاقی است. هدف از تحقیق حاضر این است که، نشان داده شود، نظام بانکداری در ایران تا چه حدی با اصول بانکداری اسلامی- اجتماعی منطبق است. این پژوهش کاربردی و روش آن کمی و از نوع پیمایش بوده است. داده های تحقیق از نمونه 91 نفری کلیه روسا و معاونین شعب بانک سپه و بانک انصار سابق در شهر شیراز گردآوری شده است. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و روش های آمار توصیفی (توزیع فراوانی، نمودارها و آماره های دیگر) و آزمون استنباطی (آزمون t تک نمونه ای) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون t تک نمونه ای نشان داد که نظام بانکداری در ایران بر اساس شریعت و قوانین اسلامی اجرا می گردد و بر امور اجتماعی و مردم تأثیرگذار است. همچنین منجر به سوددهی می شود، اما به مسائل زیست محیطی اهمیت نمی دهد.