مصطفی محفوظی

کتاب «رده BP: گسترش رده اسلام براساس نظام رده بندی کنگره» تدوین احمد طاهری عراقی، حدود نیم قرن است که برای طبقه بندی منابع کتابخانه ای به عنوان ابزار کار و راهنما کنار دست فهرستنویسان قرار دارد. ویراستاران سوم این اثر زهره علوی، زهرا سادات مدرسی، محبوبه قربانی می باشند. در حوزه کتابداری دشواریِ تدوین و تهیه گسترش ها بر کسی پوشیده نیست، اما نارسایی و کمبودهای این گونه آثار در کتابخانه هایی مشخص می شود که به طور تخصصی آن را به کار گرفته اند. نوشتار حاضر بر پایه تجربه و به کارگیری گسترش «رده اسلام» در کتابخانه ها، همچنین آشنایی و تسلط بر علوم اسلامی، پس از معرفی مختصر کتاب، به افزوده ها و کاستی های ویرایش جدید می پردازد. برای برطرف کردن کاستی ها و کاربرد جامع و صحیح این اثر پیشنهادهایی مطرح شده که در پنج گروه دسته بندی شده اند: اول: اصلاحاتی که در راهنمایی و آموزش فهرستنویس مؤثرند؛ دوم: افزودن شماره ها برای سر عنوان های مناسبی که پشتوانه انتشاراتی دارند؛ سوم: مثال های مناسب برای برخی شماره ها؛ چهارم: اصلاحاتی برای کنار هم قرار دادن موضوعات مناسب؛ پنجم: توجه به اصلاحاتی که در آن به سیاست کتابخانه ای توجه شود، تا این گسترش در تمام کتابخانه های تخصصی و غیره کاربرد بیشتر و بهتری داشته باشد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی فهرست نویسی تحلیلی و رده بندی (کتابخانه کنگره) کتاب های عربی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در طول سال های 1380-1386 انجام شده است. روش: در این پژوهش که در آن از روش تحقیق توصیفی از نوع مطالعه سندی بهره جویی شده، با استفاده از یک سیاهه وارسی محقق ساخته به گردآوری اطلاعات اقدام شد. نمونه مورد بررسی، شامل 300 فهرست برگه کتاب های عربی کتابخانه ملی است. یافته ها: به طور کلی، در 76/83 درصد موارد، صحیح عمل شده، و در 24/16 درصد موارد صحیح عمل نشده است. در این میان، رده بندی دارای بیشترین درصد صحت (25/86 درصد) و کمترین درصد خطا (75/13 درصد) و فهرست نویسی تحلیلی دارای کمترین درصد صحت (28/81 درصد) و بیشترین درصد خطاست (72/18 درصد). از طرفی، یافته های آزمون Z بیانگر این نکته است که درصد صحت بسیار بالاتر از درصد خطاست؛ بر این اساس، کتابخانه ملی در انجام فهرست نویسی تحلیلی، و رده بندی کتاب های عربی دارای عملکرد مطلوبی بوده است. اصالت/ارزش: بررسی وضعیت فهرست نویسی و رده بندی کتاب های عربی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در یک فاصله انتشاراتی به نسبه گسترده می تواند فواید قابل توجهی از لحاظ مشخص شدن کیفیت نسبی کار در بخش خدمات فنی سازمان مذکور داشته، و در واقع انجام چنین پژوهش هایی هم برای محققان این حوزه و هم برای فهرست نویسان سراسر کشور لازم و مفید می باشد.