چکیده

«خلاصه النظر» از جمله کتاب های نویافته ای است که به نویسنده ای امامی مذهب و ناشناخته تعلق دارد. شواهد نشان می دهد که نویسنده این کتاب در دوره میانی سده ششم و هفتم هجری زندگی می کرده و برخی مستشرقان در یک ادعایی نه چندان محکم، معتزلی بودن نویسنده و پیروی او از مکتب متأخر معتزله -یعنی مکتب ابوالحسین بصری- را مطرح کرده اند. در واقع، نویسنده کتاب، به سنت کلامی پیشین امامیه - به طور عمده اندیشه شیخ مفید- نیز تعلق خاطر داشته است. در این مقاله بر آنیم تا با بررسی و ژرف نگری در متن کتاب، به برخی ابهام ها در مورد این کتاب و نویسنده آن پاسخ دهیم.کلام امامیه در طول تاریخ، دستخوش تغییر و تحولات بسیاری بوده است. افت و خیز های متعدد، به اوج رسیدن ها و به حاشیه رفتن ها، تأثیرگذاری بر گروه های فکری و تأثر از برخی مذاهب کلامی، از جمله این تحولات می باشد. با توجه به اهمیت کلام امامیه و ضرورت بررسی دقیق مراحل مختلف تطور آن، پژوهش درباره تاریخ کلام امامیه از اهمیت ویژ ه ای برخوردار است. بررسی تاریخ کلام امامیه در طول تاریخ، با چالش های متعددی روبرو بوده و بسیاری از منابع مهم کلامی خود را از دست داده است. از سوی دیگر دستیابی به برخی از متون کلامی امامیه در سال های اخیر - گرچه تا اندازه ای راهگشا بوده است- ولی مشکلات نسخه های خطی سبب شد تا نام متن، نام نویسنده، تاریخ تألیف، و برخی دیگر از ویژگی های آن، نامعلوم بماند. از این رو، بحث هایی درباره این متون صورت گرفت تا برخی ابهامات موجود در حد امکان برطرف شود.

تبلیغات