جریان شناسی راویان روایات خلقت نوری اهل بیت در دو مدرسه کوفه و قم

چکیده

مقاله حاضر با این پیش فرض که نقل روایت حاکی از باور راوی به مضمون آن است به این مسئله و پرسش می پردازد که کدام یک از جریان های حدیثی- کلامی در دو مدرسه کوفه و قم، روایات مربوط به خلقت نوری اهل بیت:را نقل کرده و به مضمونشان اعتقاد ورزیده اند. پاسخ به این پرسش افزون بر این که سیر تاریخی اعتقاد به این آموزه را نشان می دهد، به ترسیم دقیق تر مرزهای محتمل اعتقادی میان امامیه و متهمان به غلو کمک می کند. در این راستا، مجموع روایات خلقت نوری در کتب روایی نخستین استخراج شده و راویان آنها از حیث این که به کدام جریان فکری تعلق دارند، شناسایی شد ند. در مدرسه کوفه افزون بر متهمان به غلو، راویان موثق و بلندآوازه ای چون محمد بن مسلم نیز روایات مربوط به خلقت نوری اهل  بیت:را نقل کرده اند. در مدرسه قم نیز دو خط اصلی نقل حدیث، در نقل این روایات با یک دیگر اشتراک دارند. از این رو، نقل این روایات و اعتقاد به خلقت نوری را نمی توان فرق و فاصل شیعیان راست باور و متهمان به غلو دانست. همچنین بر پایه برخی شواهد، می توان حدس زد که اعتقاد به خلقت نوری، به رغم رواج در میان بخش اعظم امامیان، یک اعتقاد فراگیر نبوده است.