مطالعه مقایسه ای مفهوم جبر و اختیار در مانویت و عرفان اسلامی-ایرانی
آرشیو
چکیده
ادبیات عرفانی پیش از اسلام در حوزه نجد ایران، ادبیاتی آمیخته به رمز و کنایه و سرشار از گفت و گو با عالم بالاست. تلاش برای شناختن حقیقت انسان و رسیدن به درک خدایی، جنبه ای از عرفان ایران پیش از اسلام است که افرادی چون مانی، با تأثیر پذیری از آیین گنوسی آن را به ادبیات ایران وارد کردند. نوشته های مانی و شاگردانش تا قرن ها در مناطق ایرانی سرزمین های شرق، آموخته و آموزانده می شد. با توجه به اینکه جبر و اختیار از مسائل مهم فلسفی درباره افعال انسان در همه ادیان و آیین هاست، این پژوهش برآن است تا به شیوه تطبیقی و با بررسی برخی نوشته های بجای مانده مانوی، نخست به بررسی یکی از این جنبه های باور های مانویان یعنی جبر و اختیار انسان و خویش کاری انسان در رهایی نور و رسیدن به عالم ملکوت بپردازد و سپس با بررسی عقیده عرفانی اسلام در موضوع جبر و اختیار، با استفاده از متون شاخص عرفانی، این دو دیدگاه را با یکدیگر مقایسه کند. طبق بررسی انجام گرفته می توان گفت که از دیدگاه این دو آیین، مفهوم جبر و اختیار در واقع تضادی میان دو جنبه مختلف از وجود بشر ایجاد نمی کنند، بلکه به تکمیل یکدیگر می انجامند. به این ترتیب، اراده انسان جزئی از اراده الهی در نظام عالم است و انسان از آزادی عمل برخوردار است.A comparative study of the concept of predestination and free will in Manichism and Islamic-Iranian mysticism
Mystical literature before Islam in the land of Iran is a literature mixed with mystery and irony and full of dialogue with the spiritual world. The effort to know the truth of man and reach the understanding of God is an aspect of pre-Islamic Iranian mysticism that leaders like Mani, influenced by the Gnosticism, introduced it into Iranian literature. The writings of Mani and his followers were learned and taugh for centuries in the eastern lands. This research aims to investigate one of these aspects of Manichaean beliefs i.e. human predestination and free will and human duty in liberating the light and reaching the realm of the kingdom, by examining some surviving Manichaean writings, and then by examining the mystical belief of Islam on the subject of Determinism and free will, these two views will be compared by using the notable mystical texts on the subject of predestination and free will. According to the research, it can be said that from the point of view of these two creed, the concept of predestination and free will do not actually create a conflict between two different aspects of human existence, but complement each other. In this way, human will is a part of divine will in the world system and man has freedom of action.
تبلیغات
