کیومرث و دیو اَرزور
آرشیو
چکیده
در برخی از نوشته های فارسی میانه به داستانی درباره کیومرث اشاره شده است که هم در متون کهن تر مانند متون اوستایی نشانی از آن نیست و هم در حماسه نامه های فارسی و عربی اثر آن را به سختی می توان پی گرفت. این داستان به کشته شدن دیوی به نام ارزور به دست کیومرث اشاره می کند که جزو مهم ترین کارهای کیومرث در روز خرداد و ماه فروردین (ششم فروردین) برشمرده می شود. همچنین در اوستا ارزور نام کوهی است که محل گردهم آیی دیوان است و در نوشته های پهلوی مانند بندهش، شایست نشایست و روایت پهلوی هم از آن به عنوان درِ دوزخ و گذرگاه اهریمن و دیوان یاد شده است. در این مقاله تلاش می شود با جستجوی نام ارزور در متون اوستایی و سپس فارسی میانه و بعد از آن در داستان کیومرث و نبردهای او با اهریمن و دیوان در شاهنامه و آثارالباقیه ارتباط بین کوه ارزور، درِ دوزخ و دیو ارزور توضیح داده شود و تا حد ممکن جزئیات داستان کیومرث و دیو ارزور در متون پهلوی و فارسی روشن و نکات مبهم آن در روایت شاهنامه بازسازی و شرح داده شود. به نظر نگارنده داستان شاهنامه را با توجه به منابع پهلوی و روایت ابوریحان بیرونی چنین می توان بازسازی کرد: کیومرث، دیو خرزور/ ارزور پسر اهریمن را می کشد؛ پس از آن اهریمن، خرزوران (= پسر خرزور) را به جنگ با کیومرث می فرستد و سیامک در این مبارزه کشته می شود. در نهایت هوشنگ پسر سیامک انتقام پدر را از خرزوران می گیرد و او را می کشد.Gayōmart and the demon Arzūr
In some Middle Persian texts, there is a story about Gayōmart which is not mentioned in older texts such as the Avestan texts, and also it is difficult to find evidence of it in Persian and Arabic epics. This story refers to the killing of a demon named Arzūr by Gayōmart, the work which is counted among the most important works of Gayōmart on the day of Khordād of the month of Farvardīn (the sixth day of month Farvardīn). In addition, in Avesta, Arzūr is the name of a mountain where the demons gather and in Pahlavi texts such as Bundahišn, Šāyist Nē-šāyist and Pahlavi Rivāyat, it has been mentioned as the gate of hell and the passage of Ahreman and demons. In this article, an attempt is made to explain the relationship between mount Arzūr, the door of hell and the demon Arzūr, by searching for the name Arzūr in Avestan and Middle Persian texts, and also in the Šāh-nāma and Ātār al-Bāqīah. As far as the author is concerned, Šāh-nāma story can be reconstructed with respect to Pahlavi sources and Bīrūnī’s account like this: Gayōmart killed Kharzūr/Arzūr’s demon; After that, Ahreman sent Kharzūrān (= son of Kharzūr) to fight with Gayōmart and in this battle, Siamak was killed. Finally, Siāmak’s son took revenge on Kharzūrān and killed him.
تبلیغات
