دیدگاه علامه جعفری در تبیین عقلانی و علمی عمل و مواجهه با چالش های نظریه علّی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
چگونگی تبیین عمل، یکی از پرسش های اصلی فلسفه عمل معاصر است که نقطه پیوند این شاخه نوپای فلسفی با فلسفه علوم انسانی محسوب می گردد. برخی فیلسوفان عمل این مسئله را به نحو علمی و بر اساس رابطه علّی دلیل با عمل توضیح داده و برخی دیگر به تبیین عقلانی آن اقدام نموده، آن را متفاوت از تبیین علمی تفسیر کرده اند. علامه جعفری ضمن تحلیل عمل انسان و تأکید بر عنصر اختیار در آن، سعی کرده تا نشان دهد که عمل اختیاری با وجود سلطه عامل بر انجام و ترک کارها، قابل تبیین است. علامه ضمن تفکیک میان تبیین عقلانی و تبیین علمی، اگرچه تبیین علّی را در حوزه تحقیق علمی پذیرفته است، اما آن را در تبیین با دلیل منحصر نمی کند؛ بلکه با تأکید بر نقش اختیار و آزادی انسان، ملاحظه عوامل چهارگانه درون ذاتی متغیر، درون ذاتی ثابت، برون ذاتی متغیر و برون ذاتی ثابت را در تبیین علمی ضروری می داند. همچنین علامه تبیین را به دو مرحله پیش و پس از عمل تقسیم کرده، روش تبیین پیشینی را استقرایی و بر اساس حساب احتمالات، و روش تبیین پسینی را قیاسی معرفی می کند. پژوهش حاضر ضمن استخراج و تنظیم نظریه علامه جعفری در تبیین عمل، سه چالش مهم هنجارمندی، ارتباط منطقی و انحراف در سلسله عمل را که در نظریه های علّی مطرح است، توضیح و نشان می دهد که مبتنی بر تحلیل عمل و اختیار انسان می توان به این اشکالات پاسخ داد.ʿAllama Jaʿfari’s Perspective on Rational and Scientific Explanation of Practice and Facing the Challenges of Causal Theory
How explaining practice which is the point of linking this new branch of philosophy with the philosophy of the humanities is one of the main questions of contemporary philosophy of practice. Some philosophers have explained this issue scientifically and based on the causal relation of reason to action (with practice) and others have attempted to rationalize it and interpret it differently from scientific explanation. ʿAllama Jaʿfari while analyzing human action and emphasizing the element of free will has tried to show that the voluntary action can be explained despite the dominance of the factor over doing and quitting. ʿAllama while distinguishing between rational explanation and scientific explanation, although accepted causal explanation in the field of scientific research, but does not limit it in explanation by reason; rather, by emphasizing the role of free will and human freedom, considering of the four factors of intrinsic (intrinsically) variable, intrinsically fixed, extrinsically variable and extrinsically fixed in scientific explanation. ʿAllama also, divides explanation into two stages before and after operation and introduces a priori explanation method as inductive and based on probability calculus and introduces posteriori explanation method as syllogistic. The present study, in addition to extract and adjust ʿAllama Jaʿfari’s theory in explaining action, explains three important challenges of normativeness (the quality or state of being normative), logical relationship and deviation in the chain of action that are discussed in causal theories and shows that these problems that based on analysis of human action and freedom of the will can be answered.
تبلیغات
