امام خمینی و احیای تفکر دینی

در پی مصاحبه با دبیر کنگره "امام خمینی و احیای تفکر دینی" حجة الاسلام و المسلمین دکتر احمدی که در شماره "18" مجله حضور درج شد اینک مصاحبه ای با آقای دکتر حاضری معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) و رئیس کمیته علمی کنگره مزبور انجام داده ایم که به نظر خوانندگان گرامی می رسد.
حضور: مقدمتا بفرمایید تاریخ و محل دقیق برگزاری کنگره مشخص شده است یا خیر؟
دکتر علی محمد حاضری:
بسم الله الرحمن الرحیم
ان شاءالله این کنگره در هفته برگزاری سالگرد رحلت حضرت امام در روزهای 11، 12 و 13 خردادماه سال جاری در محل تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار خواهد شد.
حضور: چه سازمانها یا اشخاصی در برگزاری کنگره با مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) همکاری دارند؟
دکتر حاضری: مدیریت برگزاری کنگره و هزینه های آن کلا برعهده مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام می باشد، ولی از جهت محتوی و همکاری علمی از مساعدت شخصیت های علمی و بخش عمده ای از ظرفیتهای علمی دانشگاهها و همکاری مراکز علمی و حوزوی داخل کشور برخوردار هستیم.
حضور: باتوجه به اینکه شما مسؤول کمیته علمی کنگره هستید قدری درباره فعالیتهای این کمیته بفرمایید.
دکتر حاضری: چندین کمیته در برگزاری کنگره فعالیت دارند و کمیته علمی باتوجه به اینکه موضوع یک موضوع علمی و پژوهشی است و حساسیت ویژه دارد مرکب از هیات داوران و شخصیت های برجسته ای است که سوابق و تالیفات علمی دارند و ما در خدمتشان هستیم. و بد نیست در اینجا اشاره کنم که جایگاه این کنگره در فعالیتهای علمی و پژوهشی کشور به چه صورت می باشد. می دانید که بحث درباره حضرت امام و انقلاب اسلامی حالا به هرانگیزه ای، چه از روی کنجکاوی علمی و نیازهای شناختی و معرفتی و چه مطامع سیاسی و غیره در سطح جهان و در دانشگاهها و مراکز علمی عالم مطرح است.
تا آنجا که ما اطلاع داریم، در فاصله این چندسال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از "700" پایان نامه دانشگاهی در مقاطع فوق لیسانس و دکترا در دانشگاههای خارج از کشور درباره انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی و آراء و اندیشه های ایشان تهیه شده است. چنین توجه و علاقه ای به شخصیت حضرت امام به عنوان رهبر انقلاب اسلامی و همچنین انقلاب اسلامی در تحقیقات و پژوهشهای وسیع خارج از کشور شایان توجه بسیار است. متاسفانه مجامع علمی داخلی حتی آنهایی که اندیشه حضرت امام را دنبال می کنند از این موارد کمتر اطلاع دارند. لذا مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در راستای انجام وظایف خود که نشر اندیشه حضرت امام می باشد به فعالیتهای وسیعی پرداخته است و یکی از محورهای مهم اندیشه های امام خمینی که در دستور کار می باشد همین ابعاد احیاگری آن شخصیت عظیم است. به همین جهت فکر برگزاری کنگره ای درباره این موضوع از تابستان سال گذشته و در واقع بعد از برگزاری کنگره عاشورا مطرح شد و نهایتا برنامه ریزی کار از پاییز گذشته آغاز گردید.
ما حدود 250 نفر از شخصیت های فرهنگی و علمی شناخته شده ای را که روی موضوعات و محورهای کنگره کار کرده بودند در سطح جهان - از مسلمین و غیرمسلمین - شناسایی کردیم و با آنان مکاتبه مستقیم داشتیم و علاوه بر پیامهای مکتوب، فراخوان مقاله در مطبوعات داخل و خارج کشور و حتی از طریق شبکه بین المللی اینترنت منتشر شد و تاکنون حدود 112 مقاله از داخل کشور و 47 مورد پاسخ و مقاله از خارج کشور دریافت کرده ایم. تعدادی از شخصیت های خارجی نیز در کنگره شرکت خواهند کرد و مقالات خود را ارائه خواهندداد.
حضور: بفرمایید علاوه بر استادان شرکت کننده داخلی تعداد مهمانها و استادان خارجی شرکت کننده مشخص شده است یا خیر؟
دکتر حاضری: بدنیست اشاره کنم که باتوجه به همزمانی برگزاری این کنگره و مراسم سالگرد رحلت حضرت امام که مجموعه ای از مهمانان خارجی مثل سنوات قبل در آن شرکت دارند و نوعا هم از شخصیت های فرهنگی و دوستان انقلاب اسلامی هستند و از مناطق مختلف دنیا می آیند طبعا این مهمانان خارجی از شرکت کنندگان در کنگره خواهند بود. اما علاوه برآنان ما مهمانان خاص خود کنگره را نیز داریم که حدود 80 نفر از استادان و نویسندگان هستند که بعضی از آنان برنامه سخنرانی دارند یا مقاله خواهند داد که انشاءالله مجموعه ای از مقالات داخلی و خارجی که وزن و اعتبار لازم را داشته باشد در مجموعه مقالات کنگره چاپ خواهد شد.
حضور: به نظر شما برای اینکه چنین اقداماتی راکد و محدود نماند و به اصطلاح یک موضوع موقتی نباشد بلکه فضایی باز و دائمی داشته باشد برای محققان و پژوهشگران و علاقمندان به حضرت امام و انقلاب اسلامی و این منابع تغذیه فکری جویندگان اندیشه دینی و اسلام ناب محمدی برد بیشتری پیدا کند چه باید کرد؟
دکتر حاضری: من پاسخ به این سؤال را در دو قسمت بیان می کنم. یک: انعکاس و بهره برداری از مجموعه فعالیتهایی که در فرایند این کنگره صورت می گیرد. ما برای این کار برنامه داریم. ارائه حاصل کار به مهمانان، چاپ مقالات، انتشار مقالات به زبانهای خارجی، پخش خبر و جریان فعالیتها از طریق رسانه ها، چاپ و انتشار مصاحبه ها و سخنرانیها. برگزاری میزگردهای علمی و پخش آن از طریق شبکه های داخل و خارج و نظایر آن. اما باتوجه به گستردگی دامنه مباحث بهیچوجه در یک کنگره نمی توان به همه آنها پرداخت و قسمت دوم عرض من همین است که ما از ابتدا روی تداوم این کنگره فکر کرده بودیم تا با توجه به توان و ظرفیت علمی جامعه در سالهای آتی کنگره هایی را درباره همین موضوع یا موضوعات نزدیک به آن داشته باشیم و این سیر علمی و پژوهشی را ادامه دهیم.
حضور: اخیرا شاهد برگزاری کنگره هایی درباره شخصیت حضرت امام و یا انقلاب اسلامی ایران در خارج از کشور هستیم مانند کنگره سالگرد پیام حضرت امام به گورباچف که به ابتکار بعضی از استادان کشور روسیه در ماههای آینده در مسکو برگزار خواهدشد که برای برگزاری آن از مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام نیز کمک خواسته بودند. نظر شما در برگزاری چنین کنگره هایی در خارج از کشور چیست؟
دکتر حاضری: ابتدائا اشاره بکنم که این موضوع علاوه بر بحث بعد خارج از کشور در داخل کشور هم موضوعیت دارد و خیلی از دانشگاهها و مراکز علمی - پژوهشی، طالب این نوع فعالیتها هستند. مثلا امسال، یک همایش علمی یک روزه ای هم در مشهد مقدس داریم که در رابطه با کنگره امسال و سالگرد رحلت حضرت امام برگزار خواهدشد و مدیریت اجرایی اش به عهده نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه مشهد می باشد. اما در ارتباط با مجامع علمی در خارج از کشور بهرحال یکی از قدمهای اولیه برای این کار این است که ما با دست پر و کار علمی و پژوهشی قوی اقدام کنیم و برگزاری این کنگره ها در داخل و مجموعه اسناد و مدارکی که از آن بدست می آید مقدمه ای ست برای چنین اقداماتی در خارج از کشور که در حال حاضر باتوجه به اولویت بندی کارها در مراحل بعدی قرار می گیرد.
حضور: باتوجه به اینکه شما عضو هیات علمی و استاد دانشگاه هستید و در رشته جامعه شناسی فعالیت می کنید بفرمایید در حوزه فعالیت شما اقبال دانشگاهها به این گونه کنگره ها برای تحقیق و پژوهش بویژه برای تهیه و تدریس پایان نامه ها چگونه است؟
دکتر حاضری: اگر یکی از شاخص های اقبال مجامع پژوهشی و علمی دانشگاهی را به بحث های مربوط به حضرت امام و انقلاب اسلامی موضوعات پایان نامه های دانشگاهی بگیریم هرچند در مقایسه با دانشگاههای خارجی ضعفهایی را می بینیم ولی درعین حال طی چندسال گذشته در مجموع چیزی حدود "50" عنوان پایان نامه دکترا و فوق لیسانس در ارتباط با آثار و اندیشه های حضرت امام و انقلاب اسلامی داشته ایم که خود نشاندهنده توجه جدی محافل دانشگاهی است و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی نیز با همه توان و امکاناتی که دارد از جهت تامین منابع، در اختیار گذاردن فیشها و کارهای تحقیقاتی که در خود مؤسسه صورت گرفته از فعالیتهای پژوهشی و تحقیقی حمایت می کند و بنده که به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در رشته جامعه شناسی تدریس می کنم این توفیق را داشته ام که پاره ای از دروسی را که تدریس می کنم، ماهیتا با این گونه مباحث و از جمله با جامعه شناسی انقلاب اسلامی سر و کار داشته باشد. ما کمتر تئوری و نظریه ای در جامعه شناسی انقلاب داریم که هم خود نظریه پرداز در مجامع خارجی و هم صاحب نظران داخلی کوششی نکرده باشند که آن نظریات را با واقعیت انقلاب اسلامی و رهبری حضرت امام یک نوع مقایسه و تطبیقی بعمل آورند.
در بسیاری از موارد هم شاهد تعدیلها، اصلاحات و تجدیدنظرهایی در این تئوریها هستیم. فکر می کنم تفصیل این تاثیرگذاری را در خلال مباحث همین کنگره مشاهده کنید. یکی از دستاوردهای این کنگره توجه دادن جامعه به این نوع تاثیرات است که حرکت حضرت امام در فضای علمی و پژوهشی داخل و خارج کشور ایجاد کرده است.
حضور: همانطور که فرمودید مقالات متعددی در پاسخ به فراخوان مقاله کنگره احیای تفکر دینی واصل شده است بفرمایید باتوجه به 32 عنوان موضوع مطرح شده در فراخوان مقاله محور اصلی مقالات واصله کدام موضوعات و عناوین است.
دکتر حاضری: از مجموع مقالات آنچه به نظر می رسد مباحث مربوط به قلمرو دین و سیاست و پیوند آن در اندیشه حضرت امام و بحث عدالت و عدالت اجتماعی از مباحث جدی مطرح شده است. همچنین مباحث مربوط به زنان و احیای شخصیت زن مسلمان در اندیشه امام از مباحث موردتوجه بوده است. البته پس از ارزیابی و تصمیم گیری نهایی درباره سطح علمی مقالات می توان دقیقتر پاسخ داد.
حضور: به نظر شما این گونه فعالیتهای علمی - پژوهشی و چاپ و نشر نتایج بدست آمده از آن برای رساندن پیام حضرت امام و دعوت به حق کافی است یا به موازات آن اقدامات دیگری هم لازم است؟
دکتر حاضری: فکر می کنم به طور طبیعی ابلاغ هر پیامی و از جمله پیام انقلاب اسلامی قطعا منحصر به یک قلمرو نمی شود. اما بهرحال یک تفکیک وظایفی وجود دارد. مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام برگزار کننده این کنگره و مسؤول نشر آثار و اندیشه های حضرت امام و روشن کردن زوایای این اندیشه و ارائه بهینه و مطلوب آن به مجامع داخل و خارج کشور است. آن ابلاغ پیام ابعاد دیگری نیز دارد. اساسا میزان استواری، توانمندی و قوت نظام جمهوری اسلامی، موضعگیریهای نظام در مجامع بین المللی، حساسیتهایی که در حمایت از مسایل مسلمین دارد، همچنین توانمندی در ساختن و اداره یک جامعه براساس تعالیم اسلام، همه اینها اجزایی هستند که هرقدر باقوت باشد، با موفقیت بیشتری توام باشد نقش قویتری در ابلاغ پیام حضرت امام خواهدداشت.