کتاب سنجی حوزۀ ساختواژه زبان فارسی ( نگاهی به همبستگی های موضوعی)
آرشیو
چکیده
رشد سریع تولید اطلاعات در جهان امروز، مدیریت آنها را از طریق انواع مطالعات اطلاع سنجی به ضرورتی گریزناپذیر تبدیل کرده است. مدیریت علم و توسعه حوزه های علمی نیز تا حدی منوط به مطالعات اطلاع سنجی است. اطلاع سنجی از مهجورشدگی دانسته های مفید، رشد نامتوازن رشته ها، اجرای پژوهش های تکراری و تولید اطلاعات حشوآمیز جلوگیری کند، ضمن اینکه به تشخیص خلاهای پژوهشی مدد می رساند. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی وضعیت پژوهشی و تولیدات علمی یکی از زیرشاخه های زبانشناسی فارسی یعنی ساختواژه زبان فارسی پرداخته است. ساختواژه فارسی حوزه ای بسیار مهم است که کاربرد آن در زایاسازی فرایندهای ساختواژی مددرسان نوواژه سازی است و از همین روست که رصد سمت و سوی مطالعات ساختواژی و هدایت آن به سمت صورت بندی هر چه دقیق تر الگوهای واژه سازی بسیار مهم است. بر این اساس، این پژوهش کوشیده است ضمن معین کردن توزیع تولیدات علمی حوزه ساختواژه زبان فارسی (در انواع مقاله، کتاب و پایان نامه) در انواع موضوعات ساختواژه را معین کرده و نیز خلاءهای پژوهشی حوزه ساختواژه زبان فارسی بیابد. به این منظور، ابتدا با استفاده از روش کتابسنجی، گرایش های موضوعی تولیدات علمی حوزه ساختواژه فارسی در فاصله سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۳ بررسی شد، سپس روند تحول موضوعی آن ها در همین دوره زمانی مطالعه شد. پیکره زبانی مورد بررسی شامل ۳۰۱ مقاله، ۲۳۶ پایان نامه و ۲۱۶ کتاب بود که بر اساس آنها کتابشناسی جامع ساختواژه زبان فارسی نیز تهیه شد. یافته ها نشان داد که گرایش موضوعی پایان نامه ها بیشتر به سمت بررسی های ساختواژی درزمانی در آثار ادبی، فرایندهای واژه سازی و از جمله ترکیب بوده است. موضوع مقالات به ترتیب به ترکیب، وندها و موضوع کلی فرایندهای واژه سازی گرایش دارد. کتاب های این حوزه نیز به موضوع اشتقاق( پسوندها) و ترکیب متمرکز هستند. انتشار مقالات ساختواژه در این دوره زمانی سیر صعودی داشته و بیشینه تولیدات مربوط به دوره ۱۳۹۳-۱۳۸۴ است. امّا در مورد پایان نامه ها سیر رشد آثار در چهار دهه اول صعودی و بیشینه آثار ۱۰۴ مورد بوده است و در دوره ۱۳۸۳-۱۳۷۴ بوده است. این عدد در دهه آخر یعنی از ۱۳۹۳-۱۳۸۴ به ۸۹ مورد کاهش یافته است. ضریب همبستگی موضوعی پایان نامه ها و مقالات از نظر آماری، همبستگی متوسط معناداری را نشان داد. درمجموع، مشاهده شد که دو موضوع فرایندهای واژه سازی و ترکیب در هر دو بخش پایان نامه و مقاله به طور موازی رشد کرده اند. برخی از مهم ترین خلاهای پژوهشی این حوزه عبارتند از مطالعه تطبیقی ساختواژه فارسی با دیگر زبان ها، زایایی و خلاقیت ساختواژی، واژه بست، املاء و ساختواژه و ساختواژه در آموزش و فراگیری زبان.Persian Morphology Bibliometric (A glance into thematic Correlations)
It is clear that the development of a scientific field in the context of today's rapid growth of information production requires an academic management based on Informetric studies. Informetrics provides access to the most recent optimal knowledge, smoothes the path towards balanced growth of a discipline and prevents the conduct of repetitive research and the production of redundant information. It also helps detecting research gaps. In this regard, the present study examines the research situation and the scientific production of a sub-discipline of Persian linguistics i.e. Persian morphology, as a highly applied field, especially in the Persian Language and Literature Academy's involvement in word coinage and lexification. This research seeks to answer the following questions: 1. how many academic articles, books and dissertations have been published in the different themes of Persian morphology during the past five decades from 1967 to 2015? 2. What are the research gaps in the studied publications? To answer the questions, the ups and downs of the dominant thematic trends of Persian morphology was investigated through a bibliometric methodology. The study's sample included 301 articles, 236 dissertations, and 216 books relying on which a comprehensive bibliography of the Persian morphology was prepared. The findings showed that the dominant thematic trends of dissertations were diachronic morphology of classic literary works, word-formation processes including compounding. The two latter themes were also dominant in the articles. However, Persian morphology books were focused on derivation (suffixes) as well as compounding. An increase of article publication is seen during the studied period with a peak in 1996-2015. Regarding the dissertations a growth is observed in the first four decades and the peak is between 1996 and 1383 with 104 cases. However, the number dropped in the last decade (2006-2015) to 89. A statistically significant correlation was seen among the dissertations' and articles' themes. The two topics of word-formation processes and compounding in the dissertations s and articles had increased in a parallel mode. Research gaps are speculated to exist in the following domains of Persian morphology: morpheme studies, part of speech morphology, lexicology, comparative studies, diachronic morphology approaches towards literary works, productivity, creativity, clitics, derivation, inflection, spelling and morphology, language learning.
تبلیغات
