سنجش ویژگی های ساختاری آرایه های چوبی در دو مسجد قاجاری تهران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مسجد، مهم ترین نماد معماری مذهبی در تمدن اسلامی، به عنوان مظهر اندیشه و روح حاکم بر محیط، همواره جایی را در قلب شهر به خود اختصاص داده و از بهترین مایه ها و آرایه ها بهره مند شده است. در سده سیزدهم هجری قمری، مسجدسازی به دو صورت مرمت مساجد جامع و ساخت مساجد نوین اتفاق افتاد و با تأثیر از تحول هنرهای تزیینی، دچار تغییراتی در ظواهر شد. از جمله اُرُسی سازی، به عنوان هنری متشکل از منبت کاری، گره چینی، شیشه بری، قواره بری و...، در مسجدهای شهری جلوه کرد. نقش آفرینی روی درها و طاق های چوبی مساجد تهران به شکل منبت و گره چینی رواج یافت و هنرمندان چیره دست، در تعدادی از بناهای مذهبی با کمک هنر قواره بری و منبت کاری، پهنه چوب بی جان را به صحنه مانای اشکال چشم نواز مبدل نمودند. سنجش، تطبیق سبک و طراحی دو نمونه از آرایه های چوبی در دو مسجد سلطانی و مسجد شیخ عبدالحسین در تهران، نکات ناگفته ای درباره تحول هنر کار با چوب و روند تحول منبت کاری در معماری معاصر ایران بیان می دارد. ماهیت تحقیق حاضر، نظری-کاربردی و از نظر اهداف، از نوع کیفی با رویکرد تطبیقی است که از روش گردآوری داده ها و تحلیل کیفی، گرافیکی و نظرات کارشناسان نیز بهره برده است. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که بر اساس بررسی تطبیقی دو نمونه سازه، ویژگی های سبک شناختی آرایه های چوبی مساجد دوره قاجار کدام اند؟ بر اساس یافته های پژوهش، درهای این دو مسجد، دارای سه ویژگی سبک شناختی سنتی، التقاطی و غربی بوده و در هر دو نمونه، شاخصه هنر چوب، تلفیق خلاقانه نمادهای منبت کاری سنتی و الصاق طرح های بیضی و ترنج بر روی کارهای ابداعی است؛ امری که گویای تحول در هنر کار با چوب در دوره قاجار است و طی آن، تزیین رویه چوب با اشکال هندسی، همانند آرایه سازی دیوارها با گچ و کاشی، در معماری تزیینی ایران رایج شد.The Assessment of Structural Characteristics of Wooden Decorations in Two Qajarid Mosques in Tehran
Mosques are the most important symbols of religious architecture in Islamic civilization. They have been a manifestation of the thought and spirit that have always governed the environment and occupied a place in the heart of the city. For that reason, mosques have always benefited from the best materials and arrays. In the thirteenth century A.H., mosque construction took place in two forms; one was the restoration of comprehensive mosques, and the other the construction of new mosques. The evolution of decorative arts affected mosques so that they underwent changes in appearance. One of these changes was sash making which appeared in urban mosques and consisted of inlaying, Chinese knotting, glass cutting, and carving. As a result, decorations in forms of inlays and Chinese knots on the wooden doors and arches of Tehran mosques became popular. Therefore, master artists, with the help of carving and inlaying, turned the inanimate wood into a scene of eye-catching shapes in a number of religious buildings. Measuring and adapting the style and design of two samples of wooden arrays in Sultani Mosques and Sheikh Abdul Hussein Mosque in Tehran, illustrate unsaid points about the evolution of woodworking art and carving in contemporary Iranian architecture. The nature of this research is both theoretical and practical; in terms of methodology, it has adopted a qualitative approach. The objective of the study is to discuss the cognitive stylistic features of the wooden arrays of Qajar period mosques while comparing the wooden decorations of these mosques. According to the findings of the research, it can be concluded that the doors of these two mosques have three stylistic characteristics: traditional, eclectic, and western. Besides, in both examples, the characteristic of wooden art consists of a creative combination of traditional inlay symbols and an addition of oval and tangerine designs on innovative works. Such results are indicative of the transformation in the art of woodworking in the Qajar period, during which decorating the surface of wood with geometric shapes-- such as the arranging of walls with plaster and tiles-- became common in the decorative architecture of Iran.
تبلیغات
