روند تحول واکه های مرکبِ کوتاه و فرایند گردش واکه ای ایرانی باستان در چند گویش بلوچیِ جنوبی
آرشیو
چکیده
زبان بلوچی یکی از زبان های ایرانیِ نوِ شمال غربی است که در داخل مرزهای ایران و خارج از آن، به ویژه در پاکستان بیشترین گویشور را دارد. نکته ای که بررسی این زبان و مقایسه آن با زبان های دوره های کهن را ایجاب می کند، محافظه کاری و تلاش برخی گویش های آن در حفظ ویژگی های دیرین است. پژوهش حاضر به بررسی روند تحول دو واکه مرکب کوتاهِ /ai/ و /au/ و همچنین فرایند گردش واکه ای ایرانی باستان در پنج گویش دَلگانی، بَزمانی، بُمپوری، لاشاری و زِرباری می پردازد و داده های آن که معمولاً به روش میدانی جمع آوری شده، نشان می دهد این واکه ها در سه گویش مرکزی ترِ بمپوری، لاشاری و زرباری غالباً به واکه های مرکب /iǝ/ و /uǝ/ تبدیل شده اند و همچنین بازمانده هایی از فرایند گردش واکه ای ایرانی باستان را در این گویش ها می توان دید. بررسی تاریخی واکه های مرکب /iǝ/ و /uǝ/ در برخی گویش های زبان بلوچی نشان می دهد که این واکه ها در دوره باستان نیز واکه های مرکب بوده اند، بنابراین مقایسه این واکه ها با واکه های مجهول فارسی میانه یا واکه های ساده فارسی نو که بر اساس آن برخی از پژوهشگران این واکه ها را «مرکب شده» قلمداد کرده اند، نادرست بوده و بار دیگر ضرورت توجه به مطالعات درزمانی یک زبان، در کنار مطالعات همزمانی آن را یادآوری می کند.The Diachronic Change of Short Complex Vowels and the Process of Ancient Iranian Vowel Gradation in Some Southern Baluchi Dialects
Baluchi is one of the new northwestern Iranian languages that has the most speakers in Iran and abroad, especially in Pakistan. The point that needs to be studied about this language and its comparison with the languages of the ancient eras is the conservativeness and efforts of some of its dialects to preserve the ancient features. The present study investigates the diachronic change of two short complex vowels /ai/ and /au/ as well as the vowel gradation process of ancient Iranian in the five dialects of Dalgani, Bazmani, Bompouri, Lashari and Zerbari, and its data, which is usually collected by field method, show that these vowels in the three more central dialects of Bompouri, Lashari, and Zerbari have often become complex vowels /iǝ/ and /uǝ/; also remnants of the process of ancient Iranian vowel gradation could be seen in these dialects. A diachronic examination of the complex vowels /iǝ/ and /uǝ/ in some Baluchi dialects indicates that these vowels were also complex vowels in ancient times, thus comparing these vowels with the passive Middle Persian vowels or the Modern Persian monophthongs, which some scholars termed "compounded", is inaccurate, and reminded once again of the need to pay attention to the diachronic studies of a language alongside its synchronic studies.
تبلیغات
