عملکرد کارگزاران فالی در دیوان سالاری ملوک هرمز (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

خاندان رؤسای فال از جمله گروه های اجتماعی قدرتمند در امور قضایی و دیوانی در جنوب ایران، به ویژه در قلمرو ملوک هرمز، از قرن هفتم تا یازدهم هجری محسوب می گردند. چنین حضور فزاینده ای از عناصر انسانی توانمند در امور دیوانی و اداری، به موقعیت ارتباطی ناحیه فال بعد از سقوط تدریجی سیراف از نیمه دوم قرن پنجم تا نیمه نخست قرن ششم هجری و همچنین، ساختار سیاسی ملوک هرمز باز می گردد که زمینه حضور و فعالیت نیروهای انسانی را در حوزه قلمرو خود فراهم می کرده است. طی این دوره زمانی، شاهد قدرت گیری خانواده فالی در دستگاه سیاسی و دیوانی ملوک هرمز هستیم که به عنوان یکی از خاندان های مهم دیوان سالار در کنار دیگر خانواده های دیوانی نقشی مهم و تعیین کننده در تأمین منابع و درآمدهای مالی ملوک هرمز دارند. از این رو، چگونگی ارتباط فالی ها به عنوان یکی از خانواده های دیوان سالار در قلمرو ملوک هرمز با امرا و سلاطین هرمز و دیگر خاندان های دیوان سالاری و گروه های اجتماعی در حوزه خلیج فارس موضوع پژوهش حاضر است. بررسی منابع و اسناد و تحلیل داده های تاریخی نشان می دهد که خانواده فالی در جایگاه وزارت یکی از منابع اصلی تأمین کننده ثروت و تضمین قدرت در دستگاه سیاسی ملوک هرمز بودند. یافته های تحقیق نشان می دهد که رقابت و کشمکش های فالی ها با دیگر گروه های اجتماعی در مسائل سیاسی و دیوانی و همچنین تلاش نیروهای نظامی پرتغالی برای انحصاری کردن درآمدهای ناشی از اقتصاد دریایی خلیج فارس همراه با وارد کردن یک گروه دیوانی رقیب و معارض، سرانجام به تضعیف قدرت وزارت فالی ها و نهاد سلطنت در هرمز منجر گردیده است.