حدیث و طبقه بندی آن در رویکردی تاریخی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

حدیث در حوزه علوم اسلامی کمتر به عنوان یک فرایند دیده شده است. از مقوله روش بودن، از خانواده تاریخ بودن، ساختار مشخص داشتن و قصد ماندگاری از ارکان مهم این فرایند میراثی در اسلام است. طبقه بندی از مباحث اصلی فلسفه علم است و یکی از راه های تحلیل درست تاریخ، توجه به طبقه بندی تاریخی است. در علوم تاریخی، آنچه به یک طبقه بندی معنا می دهد، صرفاً امکان ذهنی و منطقی آن نیست بلکه واقعیت تاریخی نیز نباید از نظر دور ماند. ازاین رو اصلی را با عنوان «لزوم معناداری طبقه بندی» تعریف می کنیم و سه طبقه بندی « موضوعی» ، «دوره ای» و «شیعه-اهل سنت» را که بسیار مورد توجه است، بررسی می کنیم. تقسیم حدیث به شیعه و سنی از نمونه رایج این تقسیم ها در تاریخ حدیث است. به طور کلی تبیین روابط بین حدیث شیعه و سنی، مبتنی بر رویکرد تاریخی، این نتیجه روشن را به دنبال خواهد داشت که این طبقه بندی، دارای مبنای کاملاً قابل دفاعی در تحلیل دقیق تاریخ حدیث نیست؛ زیرا آنکه هریک از روابط پنج گانه، اعم از اتحاد، واکنش، متن و حاشیه، اقتباس و تمایز تنها با بخشی از احادیث و نه همه آن ها مرتبط است. طبقه بندی مبتنی بر واقعیات تاریخی، از منطق قابل دفاع تری در تحلیل تاریخی حدیث برخوردار است.