مقام پدر و مادر

گر چه عواطف انسانی ومسأله حق شناسی به تنهایی برای احترام به والدین کافی است، ولی قرآن حتی در مسایلی که هم عقل در آن استقلال کامل دارد و هم عاطفه آن را به وضوح درمی‌یابد، سکوت روا نمی‌دارد؛ بلکه به عنوان ارشاد و تأکید در این موارد هم دستورات لازم را صادر می‌کند و در مورد احترام والدین آن قدر تأکید کرده است که در کمتر مسأله ای این اندازه اهتمام دیده می‌شود. به پنج مورد از آیات به عنوان شاهد اشاره می شود:
«جز خداوند یگانه را پرستش نکنید وبه پدر و مادر نیکی کنید». (سوره بقره، آیه 83)
«و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید».(سوره نساء، آیه 36)
«چیزی را شریک خدا قرار ندهید و به پدر ومادر نیکی کنید». (سوره انعام، آیه 151)
«و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش او را با ناتوانی حل کرد و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می‌یابد. (آری به او توصیه کردم) که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور که بازگشت (همه شما) به سوی من است». (سوره لقمان، آیه 14)
پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید هرگاه یکی از آن دو یا هر دوی آنها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر سر آنان فریاد نزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف در برابر آنان فرود آر و بگو: پروردگارا! همان گونه که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمت آنها قرار ده». (سوره اسراء، آیات 23 و 24)
نکاتی که از آیات فوق استفاده می‌کنیم:
1ـ خداوند جایگاه پدر و مادر را در رتبه بعد از خود قرار داده است.
2ـ هم چنان که حق خداوند مجهول است، حق پدر و مادر نیز مجهول است.
3ـ هم چنان که انسان هر چه تلاش کند، نمی‌تواند حق خداوند را ادا کند و تنها می‌تواند خود را در مسیر بندگی خداوند قرار گیرد در مورد پدر و مادر نیز چنین هست که حق ایشان قابل ادا نیست.
4ـ هم چنان که ادای حق معصومان به عنوان پدر معنوی امت در حال حیات و مرگ یکسان است، ادای حق والدین نیز در حال حیات و مرگ یکسان است و تنها شکل آن فرق می‌کند.
5ـ ادای حق والدین از امور فطری و انسانی است نه انیکه در خصوص مسلمانان یا مؤمنان باشد؛ زیرا که فرمود: ووصینا الانسان....» و نفرمود: «و وصینا المسلم».
6ـ هم چنان که شکر خدا از اسباب برکت است. شکر والدین نیز از اسباب برکت است.
7ـ هم چنان که در آخرت از بسیاری از حقوق سؤال می‌شود بالاخص از حق پدر و مادر سؤال خواهد شد؛ زیرا می‌فرماید: «الی المصیر».
8ـ هم چنان که انسان می‌بایست در برابر خداوند متعال متواضع باشد، در برابر پدر و مادر نیز باید کمال تواضع را داشته باشد. «واخفض لهما جناح الذّل»
9ـ جالب اینکه در آغاز توصیه به هر دو می‌شود و می‌فرماید: «وبالوالدین» ولی به هنگام بیان زحمات و خدمات، تکیه روی زحمات مادر می نماید تا انسان را متوجه ایثارگری‌ها و حق عظیم او سازد، «حملته امه...»